पूर्ण बहादर खड्का,
अछाम –
अछाम जिल्लाको साँफेबगर नगरपालिका वडा नं. ८ बयालपाटाका ३० बर्षिय युवक निरोज भुलको बायाँ खुट्टाले दुख दिन थालेको ३ बर्ष भयो ।
खुट्टाको दुखाई सहन निरोजलाई गाह्रो भएपछि उनका परिवारले सुरुका २ बर्षसम्म गाँउघरमै झाडफुक गराए । निरोजका दाई बिक्रम भुलले भने सुरुमा त खुट्टामा निनाँउने ९झम्झम गर्ने० भयो होला भन्ने लाग्यो झाडफुक गराए निको होला सोच्यौ, तर भाईकोे खुट्टाको दुखाई कम भएन ।
२ बर्षसम्म झाडफुक संगै मेडिकल तथा अस्पतालहरुमा औषधी उपचार गराँए तर पनि भाईलाई खुट्टाले दुख दिन छाडेन् बिक्रम भन्छन् झन् झन् समस्या बल्झिन् लाग्यो ।
एक्सरे, भिडयो एक्सरे गर्दा खुट्टामा खासै समस्या नदेखाउने तर निरोजलाई भने खुट्टा दुखिराख्ने, उकालो उरालो गर्न गाह्रो हुने, ठुलो समान बोक्न अप्ठेरो हुने, राती सुत्दा पनि दुख्ने, शरिरको तल्लो भागमा ज्वरो आउने र ढाड दुख्ने समस्याले उनलाई ३ बर्ष देखि पिरोलि रहेको थियो ।
गत बैशाख महिना भाईलाई लिएर बिक्रम धनगढीको नवजीवन अस्पतालमा पुगेपनि त्यहाँबाट उनलाई नेपालगञ्ज अथवा काठमाण्डौँ लैजान सल्लाह दिएपछि आर्थिक अभावका कारण बिक्रमले भाईको उपचार नगरि घर फर्के ।
त्यसपछि उनलाई जिल्लाबाहिर जान आर्थिक अवस्थाले पुगेन । आफूसँग पैसा थिएन, भएको कमाइ जति घरखर्च र तलमाथि गर्दामै सकियो । निरोजले भने, ‘त्यसपछि म थला परे जस्तै भँए ।’
आफु संग पैसा थिएन् निरोजका दाई बिक्रम भन्छन् डाक्टरको सल्लाह अुनसार ८ देखि ९ लाख पैसा लाग्छ भने पछि म भाईलाई लिएर घर पर्के । घरखर्च चलाउन धौ धौ थियो यति ठुलो पैसा जम्मा गर्न सक्ने अवस्था नै भएन् ।
दुखाईको औषधी खाएपछि केहि दिन दुखाई कम भए जस्तो हुने तर बेला बेला निरोजलाई खुट्टाले दुख दिईरह्यो ।
आर्थिक अभावका कारण भाईको उपचार गराउन नसकेका निरोजका दाई बिक्रमले ६ महिना अघि बयालपाटा अस्पतालमा पुगेर भाईको हिपको जोर्नी प्रत्यारोपणका लागि लाग्ने सामाग्री आफै लिएर आउँछु भाईको उपचार यहि गरिदिन भनेर अर्र्थोपेडिक सर्जन डाक्टर मन्दिप पाठक संग आग्रह गरे ।
तत्पश्चात बिक्रमको आग्रह पछि डा. मन्दिपले निरोजको खुट्टाको एमआरआई गरेर आउन भने, बिक्रमले भाईलाई नपालगञ्ज लिएर एमआरआई गराएर अछाम फर्के ।
एमआरआई हेर्दा निरोजको बाँया खुट्टाको गेठी (हिप_ पूर्ण रुपमा मरेको थियो डाक्टर मन्दिपले भने, उनको पुरै हिप रिप्लेशमेन्ट (खुट्टाको कम्मरमा रहेको गेठी) को प्रत्यारोपण गर्नुपर्ने थियो ।
‘हामीले निरोजको हिप रिप्लेशमेन्ट गर्ने गरी शल्यक्रियाको तयारी ग¥यौँ’, डा। मन्दिपले भने, ‘उनको बायाँ खुट्टाको हिप रिप्लेशमेन्ट गर्न सफल भयौँ ।’
डा. मन्दिपको नेतृत्वमा भएको यस शल्यक्रिया बरिष्ठ अर्थोपेडिक सर्जन डाक्टर भाष्कर राज पन्त, अर्थोपेडिक सर्जन डाक्टर सन्दिप भण्डारी समेत संलग्न थिए । सुदूर पहाडमै पहिलो पटक बयालपाटा अस्पतालमा भएको यस शल्यक्रियामा साथ दिन डा. पन्त र डा. भण्डारी हिजो मात्रै काठमाण्डौँबाट अछाम आईपुगेका थिए ।
दुर्गम ठाँउमा पहिलो पटक भएको यो शल्यक्रियामा जोखिम हुन सक्ने र स्रोत साधनले समेत अप्ठ्यारो हुन सक्ने सम्भावनाका बिच डा। मन्दिप नेतृत्वको टिमले सफल शल्यक्रिया गराएरै छाडे ।
शल्यक्रियामा संलग्न डाक्टर भाष्कर राज पन्तका अनुसार निरोजलाई १ दिन मात्रै अस्पतालमा राखेर दोश्रो दिन आज हिड्न लगाएर भोली घर फर्काउने तयारी छ ।
निरोजको पूर्ण हिप जोर्नी प्रत्यारोपणका लागि बयालपाटा अस्पताल पुगेका अर्थोपेडिक सर्जन डाक्टर भाष्करराज पन्तका अनुसार सुदूरपहाड मै पहिलो पटक यस्तो खालको अप्रेशन बयालपाटा अस्पतालमा भएको बताए ।
नेपालका ठुलठुला सेन्टरमा मात्र हुने यो एक प्रकारको ठुलै प्रबिधि भएको र यसका लागि आवश्यक पर्ने सबै उपकरण काठमाण्डौँबाट ल्याईएको उनले बताए । अमेरिकामा बनेको नयाँ कम्पनी जिम्मरको उपकरण यस अप्रशेनमा प्रयोग गरिएको छ, त्यसका लागि प्राविधिक सहयोगी समेत बयालपाटा अस्पताल आएका थिए ।
बिरामीलाई अर्ध बहोस गराई भित्र बिग्रको, खिईएको, हिड्दा अप्ठेरो भएको, छोटो भएको खुट्टाको हिप जोर्नीको हड्डी ९गेठी० काटेर त्यसलाई झिकेर त्यसको ठाँउमा कृत्रिम गेठी राखिएको र त्यसमा गोलीगाँठो चल्ने घर (ठाँउ)समेत कृत्रिम बनाईने अप्रेशन भएको डा. पन्तले बताए ।
बिरामी एक दिनपछि नै त्यो खुट्टाले टेकेर हिड्न मिल्ने र युवा अवस्थामा यो प्रविधिको प्रयोग गर्दा आगामी दिनमा काम गर्न सहज हुनुका साथै लामो समयसम्म टिक्ने बनाईएको शल्यक्रियामा संलग्न अर्का अर्थोपेडिक सर्जन डाक्टर सन्दिप भण्डारीले बताए ।
निरोज भुल बयालपाटा बजारमा व्यापार गर्छन् । ४ घण्टा लगाएर भएको खुट्टाको शल्यक्रिया पश्चात निरोजको मुहारमा खुसी छाएको छ । उनले निःशुल्क रूपमा शल्यक्रिया गर्न पाएर आफ्नो खुट्टा संचो हुने महुसुस गरिसकेका छन् । उनले भने, ‘हिजोसम्म त दुखाइ थियो तर आज त्यो दुखाइ पनि कम भएको छ ।’ आफूले दोस्रो जीवन पाएजत्तिकै खुसी मिलेको निरोजले भने ।
अप्रेशन कक्षमा लिनु पहिले मनमा डर लागिरहेको थियो निरोज भन्छन् तर जब अप्रेशन सुरु भयो मलाई दुखाईको अनुभव नै भएन । अप्रेशन पश्चात अहिले अलि अलि दुखिरहेको उनले बताए ।
आफ्नो भाईको घरछेउमै सफल शल्यक्रिया हुदाँ, निरोजका दाई बिक्रम पनि हर्षित छन् । नेपालगञ्ज अथवा काठमाण्डौँ अप्रशेन गर्दा घरखेत बेच्नु पर्थ्यो तर आफ्नै घर नजिकै निशुल्क भाईको उपचार हुदाँ एकदमै खुशी लागेको बिक्रम भुलले बताए ।
डा. मन्दिप भन्छन्, ‘यस्तो प्रकारको शल्यक्रिया दुर्गममा गर्न कठिन भएपनि सम्भव छ । श्रोत साधन हुने हो र सरकारले समेत यसमा साथ दिने हो भने हड्डीको क्यान्सरको उपचार, जोर्नीहरु खिईएको, घुँडाको हड्डी खिईएको, कम्मरको हड्डी खिईएका र खेलाडीहरुलाई हुन सक्ने चोटपटकका बिरामीको समेत बयालपाटा अस्पतालमै अप्रेशन गर्न सकिन्छ ।
बयालपाटामा दैनिक उपचार गराउन आउने बिरामी मध्ये दिनकै ८ देखि १० जना बिरामी यस्तो प्रकारका हड्डी खिईएको बिरामी आउने गरेका उनको भनाई छ ।
अर्थोपेडिक मात्र नभएर डाईलाइसिस सेवा, हाईडोसिल, हर्निया, ऐपेण्डिक्स, स्टोन, गलब्लाडर, दुरविनबाट दिईने सेवा समेत बयालपाटा अस्पतालमा दिन सकिने डा। मन्दिपले बताए ।
पाका उमेरका नागरिकमा हड्डी खिईने समस्या दुर्गम अझ धेरै छ, अर्थोपेडिक सर्जन डाक्टर भाष्करराज पन्तले भने शल्यक्रिया गरि उनिहरुलाई हिड्न बनाउने जोर्नी प्रत्यारोपण भनेको जिन्दगी बचाउने शल्यक्रियाका रुपमा लिने गरिन्छ ।
बयालपाटा अस्पतालमा यस्ता प्रकारका थुप्रै शल्यक्रिया गर्न सकिने पूर्वाधार भएपनि दिर्घकालिन रुपमा अस्पताल सञ्चालनको सुनिश्चिता हुनु अपरिहार्य छ । दुर्गमका जनतालाई शुल्क तिरेर शल्यक्रिया गर्न अप्ठेरो हुने अवस्थामा बयालपाटा अस्पतालमा निशुल्क शल्यक्रिया हुदाँ यहाँका नागरिकले दोश्रो जीवन पाएको अनुभुती गर्छन् ।
न्याय हेल्थ नेपालको व्यावस्थापन र सञ्चालनमा रहेको बयालपाटा अस्पताल अहिलेकै मोडेलमा सञ्चालनमा हुनुपर्ने पूर्व जिविस सभापती भरत कुमार स्वाँरको भनाई छ । बयालपाटा अस्पताल बुझ्नेलाई श्रीखंण्ड नबुझ्नेलाई खुर्पाको बिड भने जस्तै हो पूर्व सभापती स्वाँरले भने जुनसकै हालतमा पनि बयालपाटा अस्पताल यहि अवस्थामा सञ्चालन गराउन पहल गर्नुपर्छ ।
आज मैले थाह पाँए काठमाण्डौँ जस्ता ठुलठुला शहरमा हुने र मैले आफै पनि बुझेको छु १५/१६ लाख खर्च हुने जस्तो अप्रेशन बयालपाटा अस्पतालमा सफल हुनु हाम्रा लागि गर्वको कुरा भएको उनले बताए ।
बयालपाटा अस्पताल यहि हालतमा सञ्चालनमा हुन नसके यस क्षेत्रका लाखौँ जनताले दुख पाउछन् साँफेबगर नगरपालिकाका पूर्व नगर प्रमुख कुल बहादुर कुँवर भन्छन् सेवा क्षेत्रका स्थानिय पालिका र प्रदेश सरकारले बयालपाटा अस्पताललाई अनुदान सहयोगको निति बनाएर लागु गर्नुपर्दछ ।
सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकार अन्र्तगत ५० सैयाको बेडमा सञ्चालन रहेको बयालपाटा अस्पताललाई दातृ निकायबाट बजेट कटौति हुदाँ पनि सुदूरप्रदेश सरकारले बिगत ३ बर्ष यता बजेट बिनियोजित गरेको छैन् ।
७२ बर्षिय चन्द्रकलाको समेत हिपको जोर्नी प्रत्यारोपण ।
यसै बिच जिल्लाको चौरपाटी गाँउपालिका वडा नं. ५ गयलकी ७२ बर्षिय चन्द्रकला खड्काको खुट्टको समेत सफल शल्यक्रिया भएको छ । ४ दिन पहिले घरबाट लडेर घाईते भएकी खड्काको समेत हिपको जोर्नी भाँचिएको थियो ।
उनको समेत आजै सफल शल्यक्रिया भएको हो । डाक्टर मन्दिप पाठकको नेतृत्वको टोलीले खड्काको अर्ध हिप जोर्नीको सफल प्रत्यारोपण गरेको हो ।
घरबाट लड्दा खुट््टाको हड्डी टुटेको रैछ उनका साथमा आएका ७३ बर्षिय श्रीमान् बज्जिरे खड्काले भने यहाँ उपचार नभएको भए भारत जानुपर्ने थियो तर यहि आफ्नै ठाँउमा निशुल्क उपचार हुदाँ निकै खुशी लागेको छ ।
उमेरले पनि वृद्ध अवस्थाका मान्छे, त्यसमा पनि बिभिन्न समस्याका कारणले झन् बढी जोखिम हुने भएपनि डा। मन्दिपको टिमले उनको शल्यक्रिया गरेको हो ।
‘यस्तो अवस्थामा शल्यक्रिया गर्दा रगत धेरै बग्ने भएका कारण अरु जोखिमसमेत हुन्छ’, उनले भने, ‘तर, हामीले सफलतापूर्वक उनको शल्यक्रिया गर्न सफल भयौँ ।’
