The Everest Post Search

Month: September 2024

परराष्ट्र मन्त्री डा. आरजु राणाको अमेरिकामा भव्य स्वागत

Posted on by The Everest Post

न्यूयोर्क, ५ असोज ।
परराष्ट्र मन्त्री डा. आरजु राणाको अमेरिकामा भव्य स्वागत गरिएको छ ।

संयुक्त राष्ट्र संघको महासभामा भाग लिन शनिवार दिउँसो क्यानडा हुदै अमेरिकाको न्यूयोर्क आईपुगेकी परराष्ट्र मन्त्री डा. राणालाई जनसम्पर्क समितिको संयोजनमा भव्य स्वागत गरिएको हो ।

जनसम्पर्क समितिका अमेरिकाका सभापति आनन्द बिष्ट, संयक्त राष्ट्र संघको कुटनीतिक नियोगका स्थायी प्रतिनिधि लोक बहादुर थापा, नेपालका लागि न्यूयोर्कका वाणिज्य दूत चक्र बहादुर सुवेदी, अमेरिकाका बिभिन्न राज्यका नेपाली अवैतनिक वाणिज्य दूतहरु, बिभिन्न राजनैतिक दल र संघसंस्थाका प्रतिनिधिहरुले न्यूयोर्कको जोन अफ केनडी बिमानस्थलमा परराष्ट्र मन्त्री राणाको स्वागत गरेका हुन् ।

जनसम्पर्क समितिका सभापति बिष्टले परराष्ट्र मन्त्री राणालाई सामूहिक रुपमा अमेरिकामा रहेका राजनैतिक दलका प्रवासी संगठनहरु, सामाजिक संघ संस्था र नेपाली दूतावास र न्यूयोर्कस्थित युएनको स्थायी नियोगका तर्फबाट स्वागत गरिएको बताए ।

उनले अमेरिकामा नेपालीहरुले भोग्दै आएका समस्या समाधानका लागि कुटनैतिक पहल गरिदिन नेपालीहरुका तर्फबाट परराष्ट्र मन्त्री डा. राणासंग आग्रह गरिएको बताए ।

May be an image of 5 people and text

May be an image of 7 people and crowd

May be an image of 7 people, crowd and text

आमाको चीरहरण गर्ने छोरा

Posted on by The Everest Post

कलावती जोशी । 

केही बर्ष अघि कैलालीमा जेन्डर अडिटको सिलसिलामा मैले आमालाई बलात्कार गरेको छोराको केसको बारेमा थाहा पाएको थिए । जीवनमा पहिलो पटक यस्तो अमानवीय घटनाको बारेमा थाहा पाउँदा धेरै दिन सम्म मन सारै विक्षिप्त भएको थियो । अझै पनि ती पीडित आमाको अनुहार झलझल्ती सम्झी रहन्छु । किन र कसरी  घट्न गयो त्यस्तो कुकृत्य ? को हो यस्को जिम्मेवार ? के छोरा मात्रै दोषी  हो त ? कतै हाम्रो पितृसत्तात्मक समाज, महिला लाई भोग्याको रुपमा लिने सोच, रिति रिवाज, वातावरण, मानसिक अवस्था, मदिरा र लागु पदार्थ सेवन, कानुन, संस्कार, आधुनिकता, पश्चिमा संस्कृति प्रतिको आकर्षण, अश्लील सिनेमा, धर्मको अपव्याख्या, परिवार टुक्रिनु, पूंजीवादी सोच यी आदि आदि कुराहरु दोषी छैनन र ? हामी सभ्य समाज को परिकल्पना गर्दै छौं । तर आदिमकालको मानसिकतामा बाँचेका छौ  कि ?

केही दिन यता त्यस्तै एउटा घटना सामाजिक सञ्जालमा भाइरल भएको छ । सोझै हेर्दा आमा छोराको बीचमा केही कुरामा वाद– बिवाद भएको जस्तो लाग्छ । आमा बुवाको कुरा न मिलेर दुबैको  छोड्पत्र भएको ५ बर्ष भइ सकेको रहेछ ।  उनीहरुका आ– आफ्ना कमी कमजोरी अवश्य होलान । र, छन् । दुईजनाबीच विश्वासको संकट भयो । दुई जना संगै बस्न सक्ने अवस्था भएनन, उनीहरु त्यस्तो अवस्थामा अलग हुनु स्वाभाविक कुरो हो । नेपालको प्रचलित कानुनी व्यवस्थाका आधारमा उनीहरुका बीचमा सम्बन्ध बिच्छेद भयो । उनीहरु त्यसपछि अलग अलग बस्न थाले ।  यसैबीच बुवाले अर्को बिहे गरे । बालिग भईसकेका छोराछोरीलाई बिबेक प्रयोग पाउने छुट छ । उनीहरु पनि आफूले ईच्छ्याएको व्यक्ति(बुवा)संग बस्न थाले । यतिसम्म पनि स्वाभिवक नै मान्न सकिन्छ ।

यसैबीच छोराले आमालाई नै लक्षित गरी जव ¥याप गाए । र, ¥यापमा आफ्नै जन्मदिने आमामाथि नानाथरीका आरोप लगाए । र, त्यसको प्रतिवादमा आमा जसरी प्रस्तुत भईन । त्यसले मलाई फेरि बिक्षिप्त बनायो । संसारमा सबैभन्दा पवित्र सम्बन्ध मानिन्छ, आमा र छोराको । यहाँ त न त्यो विश्वास बाँकी रह्यो । र, त्यो सम्बन्ध ।

छोराले आमाको चरित्र माथि धावा बोले । यो यो एक प्रकारको आमामाथि गरिएको बलत्कार नै हो । केही वर्षअघि मैले नजिकबाट देखेको बलत्कारको घट्ना, जहाँ छोराले आमालाई बलत्कार गरेका थिए, यो घट्ना पनि त्यो पुरानो घट्नासंग मेल खान्छ । फरक यति छ कि, त्यहाँ शारीरीक रुपमै छोराले बलत्कार गरेका थिए । यहाँ, मानसिक रुपमा आमामाथि बलत्कार भएको छ ।

बलात्कारीले रंग, वर्ण, जात, राम्रो, नराम्रो, नाता सम्बन्ध, हैसियत, चरित्रवान र चरित्रहीनमा फरक छुट्टाएर कुकृत्य गर्दैन । त्यस्ले मात्र आफ्नो हवसको शिकार बनाउछ, महिलालाई । जस्तै, यी छोराले आमा चरित्रहीन भएको तर्क दिदै सामाजिक सञ्जालमा गीत मार्फत गरेको बेइज्जती आमाको दूधको अपमान हो । वात्सल्यताको लिलामी हो । आमाको स्नेह, समर्पण, बलिदानको लिलामी हो । आमा संसारसंग कठोर हुन सक्छिन । तर छोराका लागि आमाको भन्दा न्यानो काख अर्को हुदैन ।  एउटा छोराबाट यी सबै भावनामाथि बलत्कार भएको छ ।

यो कस्तो समाज हो, जहाँ छोरा र आमालाई दुई कित्तामा राखेर तर्क बितर्क भईरहेको छ । र, धेरै ठूलो जमातले आमालाई नै लाञ्छना लगाईरहेको छ । आमालाई नै गलत चित्रण गरिरहेको छ । छोराले ठिक ग¥यो भन्नेको कमि छैन । चिन्ता यो होईन, एउटा महिलालाई गलत चित्रण गरियो । चिन्ता त यो हो कि, एउटा छोराले आमाको हुर्मत लिनुलाई जायज ठह¥याउन थालियो भने भोलि सबै आमाहरुले यसैगरी अपमानको बीष पिएर बाँच्न पर्नेछ । छोराको कृत्यलाई अनुमोदन गरेर सभ्य र सुसंस्कृत समाजको परिकल्पना कदापि गर्न सकिदैन ।

आमा, जसले नौ महिना आफ्नो सन्तानलाई नौ महिना गर्भमा राखेर हुर्काउछिन । जो आफू सुकेर छोरालाई हुर्काउछिन । जसलाई मृत्युको भय हुदैन, जो आफ्नो सन्तानलाई जीवन दिएर हाँसीहाँसी प्राण त्याग्न तयार हुन्छिन । जो आफ्नो दुध चुसाएर छोरालाई जीवन दिन्छिन् । जसले आफू भोकै बसेर सन्तानको पेट भर्छिन । जो, आफू अन्धकारमा हुन्छिन्, तर सन्तानलाई उज्यालो संसार देखाउछिन् ।

हो, आमा, त्यो दियो हुन्, जो आफू जलेर संसारलाई उज्यालो दिन्छ । आफ्ना रहर, आकांक्षा र सपनाहरुलाई दवाएर, लुकाएर, जो सन्तानको सपनालाई आफ्नो सपना ठान्छिन्, त्यही अद्भूत शक्तिको नाम, आमा हो ।
त्यही शक्तिलाई कमजोर बनाउने काम यतिबेला भईरहेको छ ।

महिला भोग्य वस्तु होईन । उसको चरित्र, उसका प्रजनन अंगहरु, उसको कामुकता, उसले कोसंग शारीरीक सम्बन्ध राख्छे, उसको शरीर, उसको शरीरको बनावटले निर्धारण गर्ने चिज होईन । तर समाज भने महिलाको यही पाटोलाई चरित्रसंग जोडेर अपव्याख्या गर्छ । एउटा महिला कोसंग हिड्यो ? कोसंग बोल्यो ? कोसंग साँझपख बजारमा निस्कियो, के यही कुराहरुले महिलाको चरित्रको चित्रण गर्नु न्यायसंगत हुन्छ । पक्कै हुदैन ।

एउटा महिला सफल भई भने उसको सफलताको पछाडि उसको प्रजनन अंगको योगदान भएको भन्न रत्तिभर संकोच नमान्ने सोच पाल्ने आम पुरुषको सोच, त्यो छोरामा पनि छताछुल्ल भएको छ ।

महिला पनि सक्षम छन् । यो समाजको नेतृत्व महिलाले पनि गर्न सक्छन् । महिला केवल मजाक वा हाँसोका पात्र मात्र होईनन । कम्तिमा महिलाको कोखबाट जन्मिएका पुरुषले आफैलाई जन्माउने आमाको ईज्जत लिलाम गरेर दिन खोजेको सन्देश के हो ? यसको गहिराई र यसले समाजमा पार्ने दीर्घकालीन असरका प्रति आँखा चिम्लिदा, एउटा आमाले आफ्नै छोराबाट भोगेको बलत्कारको शिकारको मूल्य आगामि दिनमा कैयौं आमाहरुले चुकाउनु पर्नेछ । सबैलाई यसको हेक्का हुन जरुरी छ ।

मेडिकल व्यवसायी दुर्गा प्रसाईंविरूद्ध पक्राउ पुर्जी जारी

Posted on by The Everest Post

काठमाडौं,२ असोज ।
जिल्ला अदालत काठमाडौंले मेडिकल व्यवसायी दुर्गा प्रसाईंविरूद्ध पक्राउ पुर्जी जारी गरेको छ ।

जिल्ला अदालत काठमाडौंका श्रेस्तेदार रामु शर्माले दिएको जानकारी अनुसार विद्युतीय कारोबार ऐन अनुसारको कसुरमा अनुसार प्रसाईं विरुद्ध पक्राउ पुर्जी जारी भएको हो ।  प्रसाईसँगै जीवन पाण्डे र दुर्गा खनालविरूद्ध पनि पुर्जी जारी भएको छ ।

प्रसाईंले सामाजिक सञ्जालमार्फत विभिन्न व्यक्तिको चरित्रहत्या हुने खालको अभिव्यक्ति दिएको कारण प्रहरीको साइबर ब्युरोले पक्राउको अनुमति मागेपछि अदालतले पक्राउ पुर्जी जारी गरेको हो ।

लामिछानेजीले सहकारीको पैसा अपचलन गर्नुभएको अहिले पुष्टि भयो – सभापति देउवा

Posted on by The Everest Post

काठमाडौँ — नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवाले सहकारी छानबिन समितिको अध्ययनपछि राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका सभापति रवि लामिछानेले सहकारीको रकम अपचलन गरेको पुष्टि भएको बताएका छन् ।

बुधबार पार्टी केन्द्रीय कार्यालय सानेपामा पार्टीको ‘एक महिने विशेष अभियानको शुभारम्भ गर्दै सभापति देउवाले लामिछानेले सहकारी ठगी गरेको विषय सुरुमा आफूलाई अपत्यारिलो लागेको बताए ।

सभापति देउवाले पार्टीले संसद्‌मा रास्वपा सभापतिबारे उठाएका प्रश्नहरु अहिले प्रमाणित भएको दाबी गरे। उनले संसदीय छानविन विशेष समिति गठन गर्दाताका रास्वपा सभापति लामिछानेले सहकारी रकम ठगी गरेको भन्नेबारे आफूलाई विश्वास नलागेको भएपनि अहिले प्रमाणित भएको भन्दै पार्टीका महामन्त्री गगनकुमार थापालाई सो विषय उठान गरी समिति बनाउन खेलेको भूमिकाप्रति धन्यवाद दिए ।

‘सहकारी सम्बन्धी कुरा हाम्रो महामन्त्री गगनकुमार थापाले धेरै अध्ययन गरेर भन्नुभएको छ । उहाँलाई धन्यवाद दिन चाहन्छु, मैले त पत्याएकै थिइनँ, यस्तो छ भनेर । सहकारीको विषय । मैले वास्तवमा पत्याएकै थिइनँ। रवि लामिछानेजी त कस्तो मान्छे हुनुहुँदो रहेछ भने धेरै चलाख मान्छे । म त छक्कै परेँ कुरा सुनेर,’ सभापति देउवाले भने ।

उनले रवि लामिछाने चलाख मान्छे भएको भन्दै पार्टी महामन्त्री थापाले उठाएका आवाजहरु सही भएको बताए ।

एसइई नतिजामा उल्लेख्य सुधार ल्याउन पहल सुरु भइसकेको छ : प्रधानमन्त्री

Posted on by The Everest Post

काठमाडौं । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले आगामी वर्षको माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (एसइई)को नतिजामा ७० प्रतिशत विद्यार्थी उत्तीर्ण हुने गरि शिक्षा क्षेत्रको सुधार गर्ने बताएका छन् ।

बुधबार काठमाडौंमा राष्ट्रिय शिक्षा दिवस, २०८१ मूल समारोह समितिको कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै प्रधानमन्त्री ओलीले अनलाइन कक्षाबाट विद्यार्थीलाई मुख्य विषयहरु पढाएर एसइईको नतिजामा उल्लेख्य सुधार गर्न थालिएको भन्दै आगामी वर्षको एसइईको नजितामा त्यसको सकारात्मक असर देखिने बताए ।

हाल कायम रहेको शिक्षा क्षेत्रको पछ्यौटेपन हटाउन सरकार लागिपरेको उनको भनाइ छ । प्रधानमन्त्री ओलीले शिक्षा, ज्ञान, तप, योग, सभ्यता, संस्कृति रहेको यस भूमिको शिक्षा अब पछाडि परिरहन नसक्ने जिकिर गरे ।

आज नेपालले लिग २ मा ओमानसँग खेल्दै

Posted on by The Everest Post

काठमाडौं, २ असोज ।
आईसीसी विश्वकप लिग २ का लागि क्यानडा भ्रमण रहेको नेपाली टोलीले आज ओमानसँग खेल्दैछ ।

खेल नेपाली समयअनुसार किंग सिटी मैदानमा आज राति पौने ९ बजेदेखि सुरु हुनेछ ।

त्रिकोणात्मक ओडीआई सिरिजअन्तर्गत पहिलो खेलमा नेपाल आयोजक क्यानडासँग फराकिलो अन्तरले पराजित भएको थियो ।

नेपालले लिग २ को सुरुआत नै कमजोर प्रदर्शनबाट गरेको हो । ७ महिनाअघि घरेलु मैदानमा भएको त्रिकोणात्मक सिरिमा नेपालले ३ खेलमा हार बेहोरेको थियो । नामिबियासँग २ र नेदरल्याण्ड्ससँग एक खेलमा पराजित भएको थियो ।

 

क्यानडा भ्रमणका क्रममा पनि नेपालले हारको शृङखला दोहोर्‍याएको छ, जुन जित्न आवश्यक थियो । नेपाल शीर्ष स्थानमा रहँदै नम्बर वान एशोसिएट राष्ट बन्न देशबाहिरका खेल जित्न जरुरी छ ।

नेपाल लिग २ का पाँच खेलमध्ये ४ मा पराजित हुँदा २ अंकका साथ सातौं स्थानमा छ । आजको प्रतिस्पर्धी ओमान चार खेलबाट ३ अंक जोडेर नेपालभन्दा एक स्थान माथि छ । पछिल्ला पाँच खेलमा नेपाल ३ र ओमान २ खेलमा विजयी भएका छन् ।

यो सिरिजअन्तर्गत नेपालले क्यानडासँग अर्को खेल ६ गते र ओमानसँग ८ गते खेल्नेछ ।

ओडीआई सिरिजपछि नेपालले क्यानडा र ओमानसँगै टी(२० सिरिज पनि खेल्नेछ ।

त्यसपछि नेपालले क्यानडा वा ए टोलीसँग थप दुई एकदिवसीय अभ्यास खेल खेल्ने सम्भावना छ ।

यो सिरिज सकेर नेपाल लिग २ का लागि अमेरिका जानेछ । त्यहाँ अमेरिका, नेपाल र स्कटल्यान्डबीच त्रिकोणात्मक र टी(२० आई दुवै सिरिज हुनेछ ।

क्यानडा र अमेरिकामा हुने खेलका लागि क्यानले रोहित पौडेलको कप्तानीमा १६ सदस्सयीय टोली घोषणा गरेको छ भने जगत टमटालाई कन्सल्टेन्ट कोचसमेत नियुक्त गरेको छ ।

मनोरम त्रिवेणी, रमणीय आख्रिकोट

Posted on by The Everest Post

धनगढी, २ असोज । एक ऐतिहासिक दैविक धाम । पवित्र त्रिवेणी । भेरी, कर्णाली नदी र बाधें खोलाको संगम त्रिवेणी । बडिगाउँको यो त्रिवेणीमा आएर नुहाउनुस्, धुपवत्ती बाल्नुस् अनि शंखघण्टी बजाउनुस् । त्यसले छुट्टै आनन्द र शान्ति दिन्छ ।

श्री १००८ महा मण्डलेश्वर इश्वर चैतन्यजी महाराजले बडिगाँउ त्रिवेणीमा पुगेर भने, यो ठाऊँ अद्भुत र अलौकिक रहेछ  । ध्यान, योग र धाम बन्न सक्ने अपरम्पार सम्भावना बोकेको यो ऐतिहासिक देवभूमि हो।

त्रिवेणी नजिकै छ, आख्रिकोट । बडिगाउँको भ्युटावर भनेर चिनिने आख्रिकोट को त्यो उचाइमा बिशाल समथर फाँटमा टेक्दा जो कसैको मन आनन्दित हुन्छ ।  प्राकृतिक हिसाबले अत्यन्त रमणीय आख्रिकोटको प्रचार प्रसार हुन सके पर्यटकहरुका लागि आकर्षणको केन्द्र बन्ने पत्रकार भोजराट भाट बताउछन् ।

कैलालीको चिसापानीबाट करीव एक घण्टामा पुगिने कर्णाली नदीसंगै जोडिएका कैलाली र सुर्खेतका यी मनमोहक क्षेत्रहरु अहिलेसम्म ओझेलमा छन् ।

त्रिवेणी, आख्रिकोट र त्यो नजिकै रहेको शिबधामलाई जोडेर प्रचार गर्न सकिए यो क्षेत्रमा तिर्थाटनका लागि झत्तजनहरुको घुईचो लाग्ने बताईन्छ ।

घाटगाउँको भेरी-कर्णाली नदी किनारमा शिवधाम छ । नदी किनारका ढुंगाको भूबनोट देखेर चैतन्यजी महाराजले भने, यो देवगणहरुले मिलाएर राखेको, चित्र कोरेको ढुंगाहरु भएको आभाष हुन्छ । यहाँका हरेक ढुंगामा देवताको बास छ । यो ठाउँमा धुनी जगाउन आवश्यक छ ।

तस्वीरहरु : भोजराज भाट

ठक्करेलाई धौलेइ चिठ्ठी

Posted on by The Everest Post

सुभाष सङ्कल्प भण्डारी
प्यारो साथि ठक्करे,
भौत भौत प्यार रे सम्राइ ।
बेलि पर्भात तैले फेसबुकमी हाल्या फोटाले भौत मन तान्यो यार । तैले म्यासेन्जरमी पठाया म्यासेजो लै रिप्लाइ अद्द पाया नैथे यार । माफ अरेइ हा । धेके लै नधेके जसो भया छ । त बुद्दछै के धिकी मेरो समस्या ? यै हप्ता इति बिजि भए कि, कसैको लै म्यासेजो रिप्लाइ अद्द नैपाए । डबल डिउटी अद्दुपड्यो । अगल्दिन बिमार पडे एक हप्ता । खर्च लाग्यो भौत । एक साथिले मेरो डिउटी अर्दिया थ्यो । तबै उइको पडिमा तिद्दु थ्यो यै हप्ता ।

आज सक्कियो । अल्लेइ कोठा पुगे । पुग्दापुग्दाइ घर फोन अरे । तेइपछी तेरो म्यासेज रिप्लाइ अद्दलाछु । हुन त तो सित भिडियो कल लै अद्दसक्दथे । तो सित भौत कुरडी अद्दिछन । भिडियो कलमी तेरा रुप्पे लै भौत सक्किने त्याँ । काँहिखिनी काट्टि लै जानो । लेख्दा जति बोल्लामी मजा काँ आउन्छ, धिकी ?
इसेरी गल्लिया छु भन्नै, असाडा मैना रोपाइँ सकिपर लै इति पटाइ नैहुन्थि यार । कातिका मैना डल्ला पिटिपर लै इति पटाइ नैमान्नथे यार ठक्करे । बैशाका मैना गौँ चुटिपर लै इति पटाइ नैमान्नथे यार उइल ।
ठक्करे, मेरो साथी । बेलि तैले फेसबुकमी हाल्या फोटा तके यार । इसि सम्राइ लागिरैछ भन्नै तम सबखी । भुत्तडी गाडो फोटाले नान्का छज्याँकि याद आइ यार । दुमिल्ली गाडै साङुमीहै मल्ला स्कुल जान्तिक लोट्या बिसरिगै कि छ ला ? हनि गाड माछा माद्दे बखत बिलम्भहै स्याप निकल्या याद छ कि नै ला ? नेपानीका ढुङ्ङामी घुसुडी खेल्लथे, धिकी ? पुछड फाट्या पाइन्टो याद छ ? घर कति डठाइँ पाउन्थे, धिकी ?

उइलै एक एक कुरडी अचेल याद आउन्छन यार ठक्करे । तन प अमृका छ, मन त तेइँ छ ला मेरो । त मानल्लै, यो बिसरिग्यो हाम् सब । म कसेरी बिसर्लो ला आफनी महतारी ? म कसेरी बिसर्लो आफनि जन्मथली ? म कसेरी बिसर्लो मैले खुट्टा टेकाया माटी ? म कसेरी बिसर्लो मैले पैल्ली लिया सास ? म कसेरि बिसर्लो ला भुत्तडी गाडो ठण्ण पानी ? मन तेइँ छ ला ठक्करे । तमुइम्भो छ । तेइँका बनम्भो छ, तेइँका डाणाम्भो छ । तेइँका गाडम्भो छ । तेइँका गडाम्भो छ । तेइँका ओडारम्भो । तेइँका पखानम्भो ।

म कसेरी बिसर्या हुँलो ला तो शीत गाइबाछ्छा हेद्द गया । कसेरी बिसर्लो बनहै बान्नरै घडी घर लेइपर किताब जेडेया ? कसेरी बिसर्लो ला बाखरा हेद्द गया बखत बन सड्या ओडारम्भो आगो हाल्या ? कसेरी बिसर्लो छेडेपानीका बन रुखा बेलाइनी सुइपानी खेल्या ? एक दिन राउना खोला बाखरा हराइपर घर गाली खाया कसेरी बिसर्लो ? गुडि आमा सरु खाया कसेरी बिसर्लो ? खेल्ला खेल्लाइ रात पडिपर कति दिन बाखरा भन्ना माठा पुगन्थे, धिकी ? बन गैपर हेलुव पकाइपर खान्थे । घरकुट्टि बनाउन्थे ।

बिण्णि बनाइपर धामी सोद्दथे । जाँत अद्दथे । त बिसरिगै ? ओडो लैजान बिसर्या दिन चुना चुना भैपर रुज्या दिन बिसरिगै ? स्कुलहै फर्किने बखत मेगले रुजाइपर चुनाचुना भया लै बिसरिगै ? पोखरिका डाङ्ङाइना सल्ला हाङ्ङा काटिपर घुसुडी खेल्या बिसरिगै ला ? कोल्गैरा बन गुनो मारिपर घर लेया बिसरिगै ? बल्बोटा बन रतुव पछेट्या याद छ कि नै ? डोको बिसाउने गडामी बनेल धेक्या याद छ कि नै ? गाँजरिगडा बन बाग बोल्या सुनिपर बाखरा बनै छाडिपर घर बिचल्या याद छ ? अच्चेलै जसो लागन्छ, धिकी ?

बीस बर्स भन्ना झिक्क भैगे यार हाम छुट्टिया । तिन दिन सम्जिज्याँ अचेल त आँखाइना आँसु आउनाहान यार ठक्करे । छना त याँ सब छ । सङ्सार भरिको सुख्ख याँ छ । तेइ लै के ब मन नैमान्नो यार । काजबार आउन्ज्याँ तेइँखी याद आउन्छ । तम सब फेसबुकमी फोटा हाल्लछौ । झिक् मन काट्टिन्छ हमरो । बिसद्द लागेइ कुरडी लै झिक सम्जिइन्छ । अगल्दिन भदो एक गते वल्क्या दिन मकरेले भङ्ङेरी लाया फोटा हाल्लाइथ्यो । आफुले भङ्ङेरी लायै, पिसेइ याद आइ । इण्णा पात याद आए । मझेट्टिइ याद आइ । वल्क्या दिन तिरुव दाइले दिया सुय याद आए । पातलिगाउँ मीत बाले दिया पिणाउँको साग याद आयो ।

असोज एक गतेइ बुडि पोल्ली याद आइ । बाना ढुङ्गामी हालेइ बुडि याद आइ । घरहै चिङरा मिङरा लैगिपर कसेरी बुडि बनाउन्थे । घरहै लैग्या काकडा बाना ढुङ्ङामी बसिपर खान्थे । सब याद छ ला ठक्करे मलाइ ।
त सोचल्लै ला ठक्करे, यो सब बिसरीग्यो । म केइन् बिसर्या थिन ला । बरु त बिसरल्लै । म नैबिसद्दो ला । मल्ला स्कुल जान्ज्याँ हन्या ओकालाम्भा स्याँ फ्याँ स्याँ फ्याँ अद्दा अद्दा ओकल्या यादै छ । मल्ला स्कुल पाँचमि पड्डे बखत लोडेबाग खेल्ले बेला तेरि भुक्कुल गयै याद छ ला ? पुसे रे मै छुट्याउने बखत पुसेइ लात्ती लागेइ हो तेरा लादामी ? हप्ट्याना बखत सिउँता बिजौला खोद्द स्कुला मथिका डाङ्ङाम्भा चौलो लाया कसेरी बिसर्लो ला ? एकदिन बेर भै रे सरले मारिहुन्ज्याँ चुट्या बिसरिगै ला ठक्करे ? हाँसो लागन्छ ला अचेल तीन समुद्दज्याँ । स्कुल चोखलिगाउँ कृप्या काँकडो चोरिपर खाया याद छ कि नै तो ? उन्ने आफना दाइ हातौँ कसेरी चुटाइथ्यो, याद छ ? सेपला पड्डज्याँ चुट्या हो यार पधेडाइ लठ्ठिले ।

त लै उट्पट्याङो थि यार उइल । अचेल सम्जिपर हाँसो लागन्छ । हिउँना मैना स्कुल जाने बखत खल्तोला खारो पड्या हुन्थ्यो धिकी ? सबभन्ना अघाडी जान्थी रे हातम्भो खारो लेइपर लुकि लुकि हमरा पिठिम्भो हाल्दिन्थी । दगाउना जती दगाउन्थी यार उइल त । असोज कातिका मैना कुरो टिपिपर हमरा लत्ताम्भो फाल्लथी यार । लत्ताम्भहै छुटाउनाइ आपत हुन्थी । एक दिन के भ्या हो, था छ ? नौलेघरै टिक्किका पिठिम्भो फालु भनिपर भुल्खेता सरा पिठिम्भो लाग्या हो झुक्किपर । कसेरी पिटाइ खाया है तैले तेइ दिन ।

तल्ला स्कुल पड्डज्याँ त झिक् राम भै यार । तल्ला स्कुला त एक एक कुरडी याद छन ला मलाइ । रम्बाँसा पातमी मुले मुलाइका नाउँ लेखन्थे । एक दिन हडरानीका दिर्खेले कसेरी पिट्यो, धिकी ? कै को हो भन्नै तैले नाउँ लेख्या ? ए ! अमौन किथ्थिकै रे दिर्ख्या नाउँ रम्बाँसमी लेख्या हुनाले उन्ने पिट्या हो मान्नु । अचेल लेख्दाहान कि नै ला इसेरी ? तीन रम्बाँस त सुग्गे हुन, धिकी ?
जेठ बैसाका मैना स्कुलहै आउने बखत कति बाउँ हाण्णथे, धिकी ? म बाउँ हाण्ण सिकाउनेइ तै है यार ठक्करे । भगवान कसम, त नैभैदिया भे म बाउँ हाण्ण नसिक्दे यार । हात समाइ समाइ गैला लैजान्थी । म कति डर मान्नथे, धिकी ? बाउँ हाणिपर नाङ्ङा बुधुङ्ङा भैपर तात्ताता ढुङ्ङामी भुणी सेकन्थे, धिकी ? ताला बिच्चैनो गैपर मुत्ते को हो ला ? हा हा । म बिसर्या नैथीन ला ठक्करे । अचेल याँ कैलेइ स्विमिङ अद्द गैपर गल्कुडाइ तालो खुब याद आउन्छ यार । गल्कुडाइ ताल पुरिगै कि अगनैका जति गैली छ ला ?

अचेल जान्छौ कि नै लाउ बाउँ हाण्ण ? एकफेरा खौला टेक्को डुब्या याद छ ला ? तै त है मान्नु, उइ तानितानी गैला लैजाने । थोक्काइले मरिसक्या थ्यो तेइदिन । पातलिगाउँको नराइने नैपुग्या भे सक्किसक्या थ्यो त्यो । त लै मन्नाइ बर्ताइ अद्दथी यार । उद्दबिद्दिकै है । कैल हो एक्फेरा गल्कुडा बाउँ हाण्ण गया बखत तैले भुत्तडा भोज्वा लत्ता लुकाइदिया है । अचेल लै तिसै छै कि सुदरी गै ला ?
पख हा, पानी खाउँ ? छना त याँको पानी भुत्तडी गाडा भन्ना ठण्ण छ । तेइलै धित नैपड्डि यार । जतिफेरा पानीखी बोत्तल मुखम्भि लाउन्छु, भुत्तडी गाडो पानी समुद्दछु । कनिउरा नोला पानी समुद्दछु । ए, साँच्ची यार, कनिउरो नोलो पुरिग्यो कि छ भन्नै ? अचेल त घर घर धारा भैगे मान्नु । नोला पानी त को खालो, धिकी ? दुख्ख त उइल हमुले अरिहाले । गाडहै जर्किनैनो बोकिपर खान्थे यार उइल । अचेला हुने पत्याउन्ना भन्नै ।

ब्याहानै उठिपर दुई फौँला पानी ल्याउन पड्डथ्यो यार । बसाइतिक स्कुलहै आइपर लै तिसै । अचेल त पानीखि बाहार भनपन । बरिखा झिक् कसि आपत हुन्थि, धिकी ? मेग आया दिन खोदलापट्ट यार । घर लेइपर चोट्काले छानिपर खान्थे ।

अचेल त गाउँमि बत्ती आइगै धेकी ? घर घर बत्ती, हात हात मोबाइल । रहड छ भनपन । हुनात याँ झिक् कसि झिलिमिली छ । एक हिसाबले भन, याँ रातैन् पड्डि । तेइ लै केलाइप हो, मलाई तिनुइ टुक्किको याद आउन्छ । लालटिनो याद आउन्छ । झुरो रे भेलो याद आउन्छ । बसाइतिक टुक्की बालिपर पड्डे बेला कैलेइ टुक्की ननिमायै निनाइजान्थे, धिकी ? कैलेइ तेल सक्किपर पड्डैन पाउन्थे । कैलेइ टुक्की ढल्किपर तेल पोख्खिन्थ्यो ।

तो याद छ ला, हमरा गाउँमि सबभन्ना पैल्ली कैका घर लालटिन किन्या हो ? डाङ्ङा धर्मराज ककाले दिपायलहै पैल्ली लालटीन लेया दिन हाम सब कसेरी तक्द गया हुँ । पछि त सबले किनिहाल्थे गाउँमि । लालटिनो सिसा पुथ्थे बेला कति दिन मेरा हात काट्टियाछन यार । एकफेरा त सिसा धुँ भन्लाथे रे हातहै छुट्यो रे फुट्यो । बाले खुब गाल्दियो यार तेइदिन । हटेरा झपिराज दाइ खुब तार अरिराखन्थे लालटिनो बाताको । साँच्ची, अचेल गयँस त काँ हुन्निन गाउँमी ? बिजुली आयपछी त सब हराय अब । ब्यास्या भैपर हुन चाइनेइ गयँस । भुल्खेत गिरिराजै हो यार, सबभन्ना ठुली गयँस त उइल ।

ठक्करे, दिक्क त लागेइ नैथिन तो ? आज इति लामो के लेखन्लाग्यो भनिमानल्लै ? आज खुब याद आइ यार त्याँखी । बेलि तुलिले आफना घरो गाँजरा फोटो फेसबुकमि हाल्या धेके रे झिक सम्राइ लागि यार । अँ, साँच्ची तुलिमौको घर बाँज्जिया हो ला ? घर त उदरिग्या ठरियो । घरा पछाडी पङ्ङ्या रुख थ्यो ला ठूलो । पडिग्यो कि छनाइ छ भन्नै ? माँजघरो रुदे लै कोरिया गया रैछ, धिकी ? अगल्दिन फोटा हाल्या थ्यो ।
अँ ला ठक्करे, होरि आइगै मान्नु ला । उइला जसेरी खेल्ला त काहीँ खेलल्ला रे ? अचेला जसि बजारै पिच्कारी न भे लै बाँसै पिच्कारीले कसेरी होरी खेल्लथे, धिकी ? पल्लाघरा कका हुन पिच्कारी बनाउना काडी । रङ्ङ लै इति काहीँ पाइन्थे भन्नै उइल । पाकेटवालो चक्की हुन्थ्यो । उइ पानीनो घोल्यो, खेल्यो । अचेला जयजात्क खेल्लाहान कि नै ला हमरा जसेरी ? उइल कसेरी खेल्लथे, घिकी ? एक्फेरा तैले मैले तल्ला घरै खिम्मीलाई कसेरी चेप्या हुँ धिकी नौलेघरा नोलाइनी ? होरि त होरि रे ले बिँसौखी सिस्नु सिस्नु लाउन्छौ कि नै लाउ ?

मटेलाइ बौजु त माल आइगैन मान्नु । उइल उन हुन राम अद्देइ । अब त गाउँम्भा मान्छै लै काँ रय लै भन्नै ? एकफेरा धिकी, मटेलाइ बौजुले हाम कसेरी सोड्थ्यो सिस्नाइ सिस्नाले । इतना हुन यार फोडा लै भया । त्यो समुद्दे हो भने त हडम्भा काँणा फुल्लाहान यार । त्याँ मान्ने सब काजबार याँ लै मान्नछु मान्नात । म बस्ते राज्यमी लै बीस पच्चिस जना छु पश्चिमकाइ । घरा जसो काहीँ हुने रैछ भन्नै ला अर्खा ठौर ? इजाले पकाया फौनै माणाइ धित बजारा ब्रेडले काहीँ मेट्टिने भन्नै ?

कनिउरा नोला ठण्ण पानीखी प्यास कोल्ड ड्रीङ्सले काहीँ मेट्टिनो यार ? नरहरिका तौडे माणा स्वाद पिज्जामी काहीँ मिल्लो ? पन्द्रै रातो निसौस्या स्वाद बर्गरमी काहीँ मिल्लो ? बज्यैले पकाया फर्काउने माणाइ धित याँ जति पिज्जा खाए लै काहीँ मेट्टिनो ? कातिका झुनमुणे माणाइ धित चाउमिनले काहीँ मेट्टिनो ? निङाला पुतराले खोकड्या राइतो पाल्लामी बनाइपर खाया जसो होटलो काहीं हुनो ? माली गाइका दुदैनो पितलै ताउलिमि पकायै खिरो स्वाद होटला राइसपुडिङले काहीं दिनो ?

घोगा रोटा सित चोइ छाँच खायै धित जाम रे ब्रेडले नैमद्दी । मार्सी चामलो फूलिखाजा जसो होटलो राइस कसेरी हुने यार ! इसै हो ला, अर्खा देश । हुना त याँ सब छ । तेइ लै केइ न केइ नपुग्या जसो लाग्गिनो यार । अनिउलै तिउन जसो । तेइ लै सब यैँ आउनखिलाइ लागालाग अद्दलाछन । तै भनल्लै, मन नैभे फर्किपर आ । तम हमरा फोटा धेकिपर सोचल्ला, इनरी त चम्मन छ त्याँ । त्यो सब भ्रम मात्तरै हो ला । तम्ले सोच्या जसो चम्मन केइन् थिन । बिदादिन गाडिमी घुम्या फोटा धेकिपर भनल्ला ।

त्याँका भन्ना दुख्ख अद्दुपड्डछ । काम नअरि खान नैमिल्लो । जे भे लै, त्याँका जसेरि भाँटा टिलिपर खानलाउन नपुग्दे भने नैहुनो । दुख्ख अर्या थय निकलिजान्छ । त्याँको जसो सरकार नैथिन याँ । पख हा, बोसको इमेल आया छ । रिप्लाइ अरिहालु । अँ, साँच्ची ला ठक्करे । तेरा चेलाचेली कति हुन भन्नै ? जेठो चेलो त बारमी हो कि पड्डे ? पडाइ सबभन्ना ठुली हो यार । जति दुख्ख अरे लै चेलाचेली निकेरी पडायै यार । तैले त आफू पड्ड नैपाई उइतिक । म यादै छन यार, त बन्दुक समाइपर युद्दमी गया ।

टेस्ट परीक्षा मुख्खमी गया त है माओवादिमी । गया के भनु, लैग्या हो तो । तो सितै गया रुदेइ रे चक्रेइ युद्दमी अस्ताए, धिकी ? साँच्चि यार, तेरो ओखतो भ्यो कि नै पछि ? छर्रा छन भन्या नै है एक्फेरा ? तेराइ सुर्ताले काखी लै सक्किइन यार उइबखत । ऐल बाँच्या भे कति हरिक मान्निहुन, धिकी ? तो भन्ना पैल्ली हुनाइ खड्डाइ भे, छाड्डिमबारो त है त । ठक्करे, मेरो साथी ! तो याद छन कि नै एकदिन अरियाँलै गोलि फुटाउने बखत सौँताइ अरियाँल हडैना खत्तिया ? भर्मिलाइ तालैना छिरिपर बाँच्या हुँ, धिकी ?

अचेल तीन पुरानि कुरडि सम्जिपर न्यारि मजा आउन्छ यार । हुना लै के अरे, के नैअरे, धिकी ? साँइला बज्या काँकडा त कति चोरे, धिकी ? अम्भिमौका अम्भा एक नै रन्थे । खल्कुडा ककाइ खाता हालेइ घडी त कती चोरे, धिकी ? खौलाइमौका मेलनस्पाती नैराखन्थे । गोडेघरैमौका सुन्तला लुकि लुकि चोद्दथे । नौघरैमौका जारिम राखे न , बालिबटाइमौका अठन्नी । डाङ्ङाइ मौका भोगटे राखे न हट्यारिका दाडिम । बाउन्जरा भोगटे राखे न मिलेजरा अमिला । हट्यारिमौका टिणमी ढुङ्गा हाणिपर घर चुने बनाइदिय यार । अद्दु नअद्दु अरे यार तेइबेला । गलत त गलतै हो, धिकी ?

एक्फेरा था छ, हाम्ले क्यार्या हुँ ? पथ्थरिघरैमौका परलिमाचम्भो आगो लाइपर काँ बिपत्ता भया हुँ ? धन्न तेइ दिन घर नैपोल्लियो यार । हुना त तेइदिन जानी जानी लाया त नैहुँ, धिकी? झिकडा पोल्ले बखत बतास लागिपर सल्क्या त हो । अचेल जुगा लाग्दाहान कि नै ला बरिखा ? हमरा गाउँका जुगा रे पिउँसा धन्य हो, धिकी ? पिउँसाले खाया टाँटा अचेल लै छनाइछन यार मेरा खुट्टाम्भा । तेरा त नैपाक्दथे उइल खुट्टा ।

अचेल पाक्दाहान कि नै ला पिउँसा ? हमरा गाउँमि सबभन्ना बर्ता पिउँसा पाक्दे झपिका हुन । गणतन्त्र आइपर जुगा थोका भे कि ला ? हा हा । कति लागन्थे, धिकी ? घरहै बाइर निकल्लज्याँ इतनो मुन्टो तुकेइपर सोज्जिजान्थे यार । राउनाखोलाम्भा हुन खुब हुने । बाखरा शीत गया बखत आपतै हुन्थी । घँसारीखी आपतै । खुट्टा रतिभक्क हुन्थे । नुनचुक सुद्द काम नैअद्दथ्यो ।

एक कुरडी सोदु ला ठक्करे ? त भामगाउँ यमुनिलाई मन पडाउन्थी, धिकी ? दसमि पड्डे बखत एक्फेरा लबलेटर दिया नै है तैले ? पछि के भया हो ला तम दुइको ? उ त ओजगाउँ भोज्ज्वा पयँल गै मान्नु चाकाइ जाँत बाट, धिकी ? हाम सीत पड्डे चेत्वले लै बड्डा केदारहै भगाइपर लेया नै हो ? चेत्व त देशै होलो धिकी ? फेसबुकमी के छ ला तेइको नाउँ ? सर्च अद्दछु, नैपाउनो । सिरौँतोला हुक्के लै देशै हो कि जाने ? हनेइ टिकुली काँ दिया हो ला ?

अगल्दिन गोडेघरा सुदर्शनेले तल्ला घट्टो फोटो हाल्या धेके रे आफना घट्टै सम्राइ लागि यार । भुत्तडी गाडैनो हमरो घट्ट बाँज्जिग्यो कि छ भन्नै ला ? डाङघरिमौको घट्ट को बनाउन्छ अचेल ? खडा लै मिल भैगै भन्यो, धिकी ? तेल पेल्ल उइल चौकी पुगन्थे । सौँतै दिन काट्टिनथ्यो । तो याद छन कि नै ला ? एकफेरा चौकी मिल गया बखत के भया हो ? गाडैना ढुङ्गामी बसिपर माणा खान्लाग्या बखत कतनो डुडु धेक्किथ्यो, धिकी ? माणासाणा छाडिपर कसेरी बिचलिपर आइथे ।
बेल्पोरु काल्डुमरा रतन्या लै ब्या भया रैछ, धिकी ?

त गै थि कि नै ला ? टेक्कोले फोटा हाल्या थ्यो । त काँइन धेक्की फोटामी । उच्कलाइ कान्छी बौजु फेसबुकमी जाग्रमो लाइभ अद्दलाथिन । गुयँलीइ जेठी काखी त उसि रैछन यार अचेल लै गित हाल्लाइ । बेड्जडै मौवल्ली आमा बालो नचाउन्लाथिन । खुब राम अद्दलाथिन । रतन्या ब्या धेके रे उइल सिद्दे दाइको ब्याखी याद आइ यार । हाम कतिमी पड्डथे भन्नै सिद्दे दाइका ब्यामी ? आठमी हो ? ब्या गया लै चुणी हो मान्नु । रातभरि लुकि लुकि स्वाहानीमौको जाग्राम हेर्या हुँ, धिकी ? सिद्दे दाइका पाखामीहै करेटी झड्या याद छ ला तो ?

सिस्नाइ खातैनो पड्या है त । जोर अद्देइ रैछन यार स्वाहानीमौ । कसो फोहोर फोहोर बोल्लिन यार । अचेल त दिन खेल्लिन जाग्राम लै । उइला जसि राम नैहोली, धिकी ? अँ, साँच्ची यार, अचेल स्याउँली हाल्ले चलन त सक्किग्यो, धिकी ? गनेरी लै काहीँ हाण्णा ? तो याद छ कि ला ठक्करे ? दुमिल्लाखी स्याउँली हालिपर हाम्ले दस रुप्पे कमाया हुँ । चौकी राम दाइको ब्या हो मान्नु आया । दस रुप्या पक्की मिठाई किनिपर खाया हुँ दोसरा दिन ।

दुत्य लै उइला जसि नैहुनेइ रैछ, धिकी ? हाम कति भैँलो खेल्लथे । कतना कतना बुडा भैँला आउन्थे रातभरी । अचेल त न बुडा भैँला आउना न तरुना, धिकी ? यैपाली दुत्यबिच भाडी तिर्थे शीत कुरडी भयै हो । कति राम हुन्थी दुत्यबिच, धिकी ? रातभरी भैँलो मागन्थे । बुडो भैँलो तक्दखिलाइ रातभरी उनिलो अरिपर ढुकिरन्थे । हनिगाडखी के ले प छल्लेया नैबिसर्याथिन ला म । पातलिगाउँ है भैँलो मागिपर आउने बखत हनिगाडखी के प रोया जसो भया हो, धिकी ? कसेरि बिचलिपर आया हुँ । टेक्वा त चप्पल छुट्या हुन मान्नु ।

दिनेशो सुरुवाल उदड्यो । दोसरा दिन हटेरा चन्द्रेलाइ झाँप लाग्या नै हो ला ? त बिसरिगै है ला, म त सब याद छन । एक्फेरा अनाराम्भा तैले रे मै चिफल्किपर नोलेघरिका चर्पिना छिर्या नै हुँ ला ? हा हा । खुट्टा गुले लितिपिती भैथे । दाडिमाणु बाबुका दुत्यखिलाइ पकाया केला घडिखाताहै चोर्या याद छन ? कसेरी पछेटेया हो भन्नै तेइदिन । गडाइनो ओफड्दे बखत खुट्टो मड्क्या हो यार मेरो । चेत्वले हो मान्नु मारिहुन्ज्याँ पिटाइ खाया तेइ दिन ।

हाम त बचिगैथे, धिकी ? अचेल त तिति राम काहीँ होलि ? सब उमेरैमी हुनेइ रैछ यार । ढुङ्ङा लै चपाउन्थे, आगो लै निल्लथे । दशैँ त तल्लादेश मल्ला देश हुनि छ कि ला ? दशैँमी लै उइला जसि राम त काहीँ होलि धेकी ? कटेबाटाइना देशहै आउने लाहुरे धेक्किन्थे । पिठिनो गुन्टो, हातम्भो टेप । आहा ! कति निका गित बजन्थे । दशैँ आया उसै था पाइन्थ्यो, धिकी ? अचेल त मोबाइलले सब खाहाल्यो टेपसेप ? चतुर्दशी दशैँका एक दुई दिन अघाडी सौँताइ गाउँ राङ्ङो फेराउन्थे । अचेल त उइला जसा ठुला राङ्ङा लै नैहुना मान्नु ।

फेसबुकमी हाल्या धेकन्छु रे, नाना हुनाहान । कतिमी पड्डामि हो भन्नै तैले मै भागिपर गर्खाइ दशैँ गया ? नौ मि हो कि दशमी ? दोसरा दिन घर आइपर बाले पन्सिस्नुले सोड्या याद छ ला ? तिन दिन सम्जिपर अचेल खुब आनन्द आउन्छ यार ठक्करे । गाइखाने । फर्किने भे तीन दिन फर्काइ मागन्थे म त । थोका ओफड्डथे ? उसाइ उद्दबिद्दी अद्दथे, उसि बिथिती ।

एकदिन पातलिमौको घट्टो पानी तोड्या याद छ ला तो ? इस्कुलै आउने बखत पानी तोडिदिथे । रोपाइँका बखत हो मान्नु । उ त मनाइ कन्नेइन् था पायो यार । नति के राख्दाहुन, धिकी ? अछमेल्ली बज्यैका खरबाडिम्भो आग लाया त बिसरिगै है ? हा हा । उन्ले गाल्दिया रिसले आग लाया हुँ मान्नु, धिकी ? उ त मनाइ घर जग्गियो यार ।

पड्ड दिक्क त लाग्या नैथिन तो ? ऐल गल्लिगेपर भोल पडेइ । म लेख्द छाड्डे नैहु ऐलेइ । भौत प छ ला खोल्लो । इति बर्स सम्म पड्या गाँठो इति छटाँइ फुकलो भन्नै ला ! जैतिक मन लागन्छ , पडेइ । पड्डा भने पडेइ । अचेला जयजात्क कुन्केउल खानाहान कि नै ला ? हाम्त कति खान्थे, धिकी ? माग तीन गते उत्तरायणिका दिन बन गैपर कुन्केउल खान्थे । अचेला हुने त कुन्केउल भन्या लै बुद्दाहान कि नै ? आफनो चलन मास्सिन जनदियै ला ठक्करे । अब गाउँम्भो तै है मन्नाइ जान्ने सुन्ने ।

हमरा पुराना रितिथिती मास्सिन लाग्या छन । सबै लागिपर जगाउनुपड्यो । नरहरिका दिन, श्रीपन्चमिका दिन, बिसौँका दिन खल्तोलाइना खेल लागन्थे उइल स्वाहानिका । अचेल लागन्छ कि नै ला ? कसि राम हुन्थी । कसा देउडा चल्लथे । नडे चन्केल्ली बौजुका गित ऐल लै मेरा कानम्भा रिट्टाहान । शिवरात्रीका दिन दुमिल्लाइनो मेला लाग्दे बनाया हुँ, धिकी ? अचेल लागन्छ कि नै ला ?
हो, अगल्दीन गमरा बिच रुल्ले दाइले फुन अरिराइथ्यो । लाम्थडा थे मान्नु । लखे लाउन्लाग्या धेकाउन्लाथे । अब त मान्छेइ सक्किगे, धिकी ? उइला जसा खेलमाल काहीँ लाग्दा ? को लाउना ? उइल त बिस्भरा गमराइ, बामनिगाउँ गमराइ, ज्युनेबस्ता गमराइ , देउखला गमराइ । तल्तिर चौकी गमराइ, ओजगाउँ गमराइ । कति गमरा हुन भन्नै । मान्छे लै उति हुन्थे, धिकी ? कैलेइ ज्युनेबस्ताइ गमरा हेद्द गयो, कैले बामनिगाउँखी ।

कैलेइ देउखलामि खेल्यो, कैलेइ पारी लाम्थडा ग्यो । तल्ला घरा जेठा बज्या चैत ऐल लै केइ केइ त याद छन यार म । भुत्तडाइ माइली बज्यैका फाग ऐल लै कानम्भा रिट्टाहान । डेउडोमराइ जेठी बौजुको अठवाली गाया कैलेइन बिसद्दो । पुजान्नी बौजुको मएसर नचाउने तरिका ऐल लै दिमागमी उस्सै चित्र बस्या छ । गमरालाई चडाया काँकडा लुकि लुकि चोरिपर खाया यादै छ ला ।
माँजघरै जेठी आमा पोरसाल मरिगै रैछन, धिकी ? गोबिन्दे दाइको त केइन् पत्ता लाग्यो ? जाना त तोइ शीत गया नैहो पार्टिमी ? एक्फेरा त भिट भै भन्थि कि त । मरेज्युना केइन् पत्तो लाग्यो हे । अभाग्गिनी हुन माँजघरै जेठी आमा लै । पैल्ली हुनाइ खड्डाइ भे । पछि बुडेसकाल तेइ गोबिन्दे दाइ भैथ्यो रे त्यो लै तिसो भ्यो । चेला सुर्ताले जेठाबा गाड फट्टक हालिपर मरे । दुखारिलाइ दुखै हुनेरैछ, धिकी ला ठक्करे ? पार्टिले केइ सम्ज्यो कि नै जेठी आमालाइ ? उइबेला त घरै आइपर जबरजस्ती लैग्या त हो गोबिन्दे दाइलाइ ।

ए ला साँच्ची, टुप्पा घरा चतुरे कका के छ भन्नै डौलडाल ? अचेल कै पार्टिमी छन ला तीन ? पोरसाल त हारे कि भन्नै चुनाबमी ? हुना लै अचम्मैका हुन तिन । उइल पन्चायत कालमी पन्च भैपर खायो भन्यो । बहुदलमी काँग्रेस भे भन्यो । पछि द्वन्दकालमी माओवादी जसा लै धेक्किन्थे गाउँम्भा । सेना आया बखत सेना मान्छ होइजाना यार, माओवादी आया बखत माओबादी । हुना लै कन्नेइन केइ अरि सक्यो चतुरे ककालाइ । अचेल अज के ब न्यारै पार्टि खोल्या भन्यो । त त तिसो नैथीन कि ला ठक्करे ? हा हा ।

तेरा खरबाडिमिको किर्मिल्ले काफल पडिग्यो कि छ ला ? उइलै बुडो भैगैथ्यो । कति खान्थे, धिकी ? रुख लै सजि थ्यो ओकल्ला वल्ला । उति डर मान्ने, मै त चड्डथे तेइ रुखमी । मुकुन्दे हो रुख चड्डा काल । पात पातमी हो चेलो पुग्दे । सुइडा बन छन कि नै ला उइला जसा काफल ? तेरो एक खास रुख थ्यो, याद छ ? जैल लै तेइ रुखा टुप्पामी गैपर मुत्तथी त । हिहि !!

पोराबर्स मैले याँका बजार गुयँला धेके यार । किनु भने रे बर्ताइ महङ्गा । मलाइ आफनाइ खरबाडिमिको गुयँला याद आयो यार । बरिखा कति खान्थे, धिकी ? अचेल औँतारी निज्क निज्क त काँ पाइन्ना धिकी गुयँला ? अचेल जान्छौ कि नै लाउ गुयँला टिप्द कुच्चे सम्म ? कतना हुन्थे धिकी कुच्या गुयँला ? हमरा माणुम्भा लै पाइन्थे मान्नु थोक्थोका त ।

मिलेजरैमौले घरमी यैपाली टिण लाहाल्या रैछ , धिकी ? अगल्दीन दुर्गेले फोटो हाल्या धेक्या हुँ । अब त गुल्जे घर कैको रयो भन्नै ? कसैको नै । सबा घर टिण टल्क्या छन । अब न घर छनाइ कयाँर चाइयो न निङाला । न बतेउडो चाइयो, न बाता । न बरिखा चुनेइ डर, न आगाई । बाहार भैरैछ भनपन, धिकी ? बाउन्जर धर्मेइ मौले लै पथ्थर निकालिपर टिणै लायारैछ । आफनी खरबाडी नहुनेलाइ त कसि आपत हुन्थी मौसिरा मैना कयाँर खोद्दाइ ।

निङाला लै निज्क निज्क काँइन पाइने रैछन अचेल । सब आगो लागिपर पोल्ली जाने रैछन । उइल हमरा गाउँमि घर छना काडी खल्बटा कका हुन धिकी ? अचेल त अब बुडिगे हुन । तमाखु खानाइ छन कि छाडिहाल्यो ? एक्फेरा तेरो घर छन आया बखत उनरा सदरिनहै सुल्पा निकालिपर तमाखु खाया याद छ ला ठक्कर ? पैल्ली बार चाख्या हुँ तमाखु तेइदिन । तो कसो काँसो लाग्या हो, धिकी ? हिहि । उद्द्बिद्दी त उद्द्बिद्दिकाइ हुँ हाम ।

खेतिपाती कति लाइराइछै ला ठक्करे ? बल्ल त आफनाइ हुन्ना के तेरा ? आरिगडो बनाउनै छै कि छाडिहाली ? खल्तोला ढाँण खेत त सबले छाडिहाल्यो बनाउन, धिकी ? बाँज्जिग्यो मान्नु । अगल्दीन मटेला दाइ शीत कुरडी भैथी । उनुइ धेकाउन्लाथे भिडियो बनाइपर । बान्नर नराख्देरैछन । एक त मान्छे जति सब माल ओलिगे । गाउँनैको खेत तमामन । त्यो ढाँण को बनाउ ? ढुङ्ङाइ ढुङा मात्तर । जोत्ते बखत कतिप फरैँ टुट्टथिन, कति प मैका दाना टुट्टथे । न निकेरी बल्लै लाग्दे । आपत त आपतै हुन्थी । अज गाःडा निज्क हुनाले लायै खेती बना हुनेइखी ठिक्क ।
अचेल बन त सब सामुदायिक भैगे कि ? दरुवँ सरुवँ क्याद्दछौ लाउ ? आलो रुख त काहीं काट्ट पाइयलो ? दरुवँ भने रे उइल दरुवँ काट्टे बखतै सम्राइ लागि यार । हिउना मैना सबकी दरुवँ काटाइ हुन्थी, धिकी ? दरुवँ काट्या दिन कसि पटाइ हुन्थी, कसि भोक लागन्थी । बसाइतिक कति मिठी निन लागन्थी । ब्याहान एक दुई घाँती दरुवँ बोकिपर स्कुल जान्थे । दरुवैँ खात कति निकि हुन्थिन, धिकी ? मेरा आँखामी रिट्टैलाछन तीन खात ।

कसेरी मिलाइपर राखन्थे । एक्फेरा मेरा दरुवँ बोक्दे बखत कोल्गैरा मल्ला गौणाखी तेरो दरुवाँ बिटो फुक्या याद छ ला ठक्करे ? बाद्द नैजानिपर स्कुल जाना बेर भयै हो, धिकी ? बिएस्सि सरले कसेरी पिट्या हो तेइ दिन । तेरा सोडामिको अमिला रुख पडिग्यो कि छनाइ छ ला ? कति आउन्थ्यो, धिकी ? चुक त कती खान्थे हाम ? उती स्कुल लैजान्थी त । चुक पेल्लेइ जाँती छनाइ छ कि फालिहाली ला ? तेरो त्यो चुक पकाउने तामा ताउलो ऐल लै मेरा आँखामी रिट्टैलाछ । कसेरी भक भक उमल्लथ्यो भन्नै चुक ।

खोलाइनो जारिम त छनाइ होलो, धिकि ? दाना भने नाना हुन तेरा जारिमा । मीठो त मिठै हुन्थ्यो । कोटेल्ली काखिको बिकासी आरु आउनै छ कि ला सुकिग्यो ? खुब खाए तिनरिमौको बिकासी आरु । काखी दिहाल्लेइ । बरु कका हुन मनाइ कन्जुस । उध्धबे त कोरियाइ छ कि भन्नै ? माल काँ प जग्गा किन्या भन्यो के बेलाम्भो । तिसोभे कोटेल्ली काखीमौ लै गैजानेइ हुन यैपाली ।
बैदार कका के छ भन्नै खबर ? तीन शीत भिट नभेत भौत बर्स भैगे यार ।

एकदिन भिडियो कल अरिपर कुरडी अराइदियै ला । खुब सम्राइ लागेइ छ बैदार कका । गाइबाखरा चराउन गया यादै छन यार । अत्तर बनाउन सिकाया तिनुइले त हो उइल । तिनरो त जोर लागन्थ्यो यार । अत्तरै बेचिपर उइल कमायो रुप्पे तमामन तिन्ले । बुडिगे हुन धिकी बैदार कका ? मान्छे रहडी हुन । हाँसो ठट्टा लै अद्दे । सबैसित मिलि लै जाने । म बतेउडो बाट्ट, इचला हाल्ल सिकाउनेइ उनुइ हुन ।

अचेल उइला जसो हिउँ त नैपड्डो कि ला ? ग्वान सम्म पुगन्छ कि नै ? जगरकोट त पडलो । कति सुलिला धेक्किन्थे जगरकोटा डाणा । तेल्या लेको हिउँ कति स्वाइन्थ्यो । हाम छ सातमि पड्डे बेला एक्फेरा हमरा गाउँइ सम्म हिउँ पड्या याद छन ला तो ? भितरा भितरै रया हुँ, धिकी ? पानी ल्याउन गाड जान नैसकिपर पाखामिको हिउँ पगलाइपर खानो पकाया ऐल सम्म लै याद छनाइ छ ला म ।

कति खेले धेकी हिउँ ? हिउँकै घर बनाए, हिउँकै मन्दिर बनाए । हिउँकै खानो पकाए । न जाडी हुन्थी, न ठण्णि । जात्कै जाडी ढुङ्ङाम्भी ताडी उसै नैभन्या रैछन बुडापाकाले । न बाकला लत्ता लाउन्थे यार, न जुता । तेइ लै अचेला जसि जाडी काहीं हुन्थी पैँ ? नैहुन्थी कि नैप मान्नथे ।
अचेल त बनभरी गुराउँसी फूल फूलेइ हुन्निन, धिकी ला ठक्करे । बनै रातो । आहा ! कसो हुन्थ्यो उइल । छानी छानी गुराँउसि फूला रुखमी ओकलिपर गुराँउसि फूलो मः चाट्टथे । उसि मिठी भोक, उसै मीठो गुराँउसि फूलो मः ।

मल्ले कति खान्थे, धिकी ? कातिक मौसिरा मैना पाकिपर कसा राता हुन्थे । साँच्ची यार, कति भौत फलफूल छन धिकी बनम्भा ? बारै मैना केइ न केइ फलफूल पाकिरने । जेठ बैसाका ऐँसेलु किन्भडा कति मिठा लाग्दा । काफलै रे फल्दा झिक् के कुरडी अद्दै । असाड साउना आरु, नस्पाती, लदाम, आरुबोखरा भैगे । भदो असोजा ओखड्ड, पङ्ङे । लोडि खाया छै कि नै ला तैले ? भुत्तडी गाड पङ्ङ्या रुखमी बेलो थ्यो लोडिको । इस्कुलहै आउने बखत जेठ बैसाका मैना कति ऐँसेलु खान्थे, धिकी ला ठक्करे ? उसि भोक लागेइ हुन्थी दोफर्तिक । सुडेखोलाखीको काफलो रुख छनाइ होलो कि ?

इस्कुलै आउने बखत जेठबैसाका मैना एक्फेरा नओकल्लज्याँ धित नैपड्डथी, धिकी ? हनिगाडा फल्दा रुखमीहै चोखलिगाउँ सोपने लोट्या याद छ ला ? मनाइ बाँच्या हो यार तेइदिन त्यो । फल्दो टिप्द गाडैइ तिरा मसिना हाङ्ङामी चड्या थ्यो । ब्वाध्धै लोट्यो । ढुन्ङामी लाग्या भे उसैतिक चुट रने । मनाइ काख पड्या रैछ । फल्दा माना कति मिठा हुन्थे । खल्बाटा रमेश दाइ हो यार मलाइ माना ख्वाउने खुब । उ तल्ला इस्कुलहै आउने, म मल्ला । दुमिल्लाखी भिट हुनेइ भै । म रुख ओकल्ल नसक्दे । उनुइ त हुन दिने ।

दिक्क त लाग्दलागेइ नैथी ? उइल नान्का छन्ज्याँ त दिक्क लाउन्थि । आज म लाउन्छु तो । बराबरी त भ्यो । हिहि ।पलाँआ काट्ट जान्छौ कि नै ला अचेल ? गडियै पलाँआ भैगै हो, धिकी ? छेडेपानीका बन जान्थे उइल । कतना बिटा बनाइ ल्याउन्थे, धिकी ? एक्फेरा पलाँआ काट्टे बखत तेरि आँशि बुखलिपर हरायै हो , धिकी ? उस्साइ फर्के उइदिन । के भ्यो, के नै भ्यो उइल ।
झिस्मिडाइ गोलि कति फोडे, धिकी ? बाखरा हेद्दे बखत बैसाक जेठा मैना गडाइना कतिप फोड्डथे ।

एक्फेरा डोबरा भोज्जो चिल्या याद छ कि नै तो ? सौँताइ मुन्टाइना खन्नियाहुन ।
मौरा सौरा पाल्या छै कि नै ला ठक्करे ? उइल त तेरि मौका भौत ढाडा मौरा हुन्थे । कति खान्थे धिकी म ? तेरा बाले म गाड्या दिन म बोलाहाल्लथी । पुतला चुचेड्ड कति मीठो हुन्थ्यो । मौरा जगाउनै कसि आपत हुन्थी, धिकी ? दिन अरियाँल बच्छियुँ सताउना, रात मल्पासा । के अद्दथे, के नै अद्दथे मौरा जगाउन । कति ग्वाला बस्तते धिकी दिनैतिक ? कैलेइ त भुटिकुटी अरिदिन्थे बछ्छियुँ । ऐरेकतरे नैलाउन्थे कि, जाल नैहाले कि , घङारुका काणाले नै घेडे कि, ढुङ्गाले नै टाले कि । तेइलै मल्पासा जति नसक्किने, धिकी ?

अचेल स्याल बोल्लाहान कि नै ला ठक्करे ? हाम नान्का छन्ज्याँ गाडैना स्याल बोलिपर कसेरी डर मान्नथे, धिकी ? कैलेइ त बखतै बोलिजान्थे । डरले कानम्भा आउँला हालिपर बस्तथे । याद छ तो ? एक्तिर स्याल बोल्ला, एक्तिर कुकुर । कलहल्ल हुन्थी । नान्नाना जयजात्क त डरले भितर छिद्दथे, धिकी ?
फागुनो मैना लै सक्किन लाग्ग्यो मान्नु । तोडो पाकिपर गाड्डो भैग्यो हो, धिकी ? कुङ्ङे धेक्किनलाग्गे हुन बिनेटामी । कुङ्ङे माद्द कसेरी दोबन्थे, धिकी ? जती दोबाउ लागे लै हाम्ले कैलेइन् माद्द सके । बिनेटा राख्दे दिन लै आइगे । अचेल त बखतै राखिहाल्लछौ भन्यो के ? बिँ भिजाउन त गाडै जान्छौ कि ? पोरसाल हो कि कैल हो भन्नै, गाड आइपर बिँइका कट्टा बगाया । अचम्मै भया नै हो ला पैँ ? चैता मैना गाड आइपर बिइँ बगाउनु । भिजाया बिइँ चेप्दे ढुङ्ङा अठ्याउनै कसि कल हुन्थी, धिकी ?

ढाणा ढुङ्ङामी कसि खात लागेइ हुन्थीन बिइँखी ! अचेल त गाउँमि भौत बिकास भैग्या रैछ के, धिकी ? भुत्तडी गाडै साङु फालिपर पक्की पुल बनाया रैछौ । हुना लै साङु लै जेबलोबासै हुन यार । मै कतिफेरा लोटे तेइ साङुमी । बरिखा कसि चिफली हुन्थी । स्कुल जाने बखत डरै डरले तद्दथे । बगरै साइँली आमा लोट्या बिसरिगै ? कातिका मैना पराल बोक्देबेला कसेरी लोटेइ हुन । अब त बिथरी पुल रैछ । अगल्दीन कैल प हटेराइ निरुले पुल तद्दलाग्या टिकटक बनाया थ्यो ।
काठो पनालो लै फालिपर पक्की पनालो बनाया रैछ ।

त्यो लै चाइनेइ कुरडी हो यार । काठो पनालो टेक्दे लै झिक्क केइनै । तितनो पनालो ल्याउन लै को सक्दे अब ? गाउँमि मान्छेइन कोइनै । त्यो भुत्तडी गाडो पनालो हाल्या याद छ कि नै तो ? चैतो मैना हो मान्नु । पोखरिका डाङ्ङा हो काट्या । ल्याउने बखत इसि आपत भयै हो । खड्काउने बखत खड्क्यो पोखरिका डाङ्ङाहै चमडिय ।

पछि तान्नाइ नानी आपत भयै हो । भाडी तिर्थ्या खुट्टो चेप्पियो रे तेइ दिन । बाउँ खुट्टा बुडि आउँला नङ गया हो । मेरा घरा मुनिम्भो कुलो पक्की बनाया रैछ । उइदिन गोडेघर पृमे धेकाउन्लाथ्यो भिडियो कलमी । हुना लै त्यो कुलो सदाँइ दुख दिने । गाडहै पानी फर्काइलेयो, तिम्भो काँ चुने चुने । पत्ताइन् लाग्दे । मुसाले टोटेचाल्लो बनाइराख्दे ।

अब भने पानी नचुने भ्यो ।
गोडेघर पृमेइमौले अचेल रोस्से खलामी बनाया रैछ, धिकी ? निको अर्यो यार । भितर त धुकालले को टिकि सकलो तिनरा घर ? आगो बाल्यो कि नै धुकालिपट्ट । पाण राख्या सेतो नुन कालो भैरन्थ्यो । लत्ता तिसाइ धुकालले ।  पृमेइ किताब धुकालले पियँली भैरन्थिन, धिकी ? झिक् कचिला दरुवँ भए त को टिकि सकौ भितर ।

लेक बनाउनै छौ कि लाउ छाड्या हौ ? जगरकोट त को बसलो अचेल हे ? ग्वान लै बज्जिग्यो भन्ना सुन्याथे । खल्बस्ता लै को होलो ? ढाणरा त नौटे दाइ बस्ताइहान कि ? घोगा सोगा काँ बुने अर्या छै ?
गडाबनम्भो हालखबर के प छ ? दोकान त सब सक्किगे हे ? एक त मान्छेइन् थिन मथिम्भा । कैखिलाइ दोकान हाल्लाहान ? सुनसान होलो, धिकी अचेल ? उइलो उसो बजार हो , अचेल सुनसान । जाँजरखी भुल्खेता सिद्दराजले बनाया रैछ निको होटल । होटेलो नाउँ के भनी ? अगल्दिन मधनेले खुब निको भिडियो बनाइपर हाल्या थ्यो । भोला दिन यो ठाउँ पर्यटकिय क्षेत्र हुनसकन्छ ला । हमरो गडसेरो भौत सम्भावना भया ठौर हो यार ठक्करे । तो एक कुरडी था छ कि नै ? जो यो गडसेराम्भो बाटो छ कि नै, यो बाटो त भौत पुरानो रैछ के । यो त अछाम, बझाङ, बाजुरा हुन्या माल जाने बाटो रैछ ।

डडेल्धुरा बाटाम्भी रोड नजान्ज्या त यो बाटो खुब चल्लथ्यो भन्यो । खच्चर उति चल्लथे भन्यो, भेडा उतिइ । मालहै अछाम, बझाङ, बाजुरा सामान बोकन्थे भन्यो । बटौने उति हिट्टथे भन्यो । उइलै गडाबनो नाउँ मनोहर बजार राख्या । घर घर दोकान थे भन्यो गडाबनम्भा । डेउडोमराखीहै लाग्यो रे खलबस्ता सम्म दोकानै दोकान । अचेल कसो भ्यो, धिकी ?

मालहै दिपाइल जोड्डे जो यो रोड छ कि नै, यो निक्केरी बन्दिनेइ हो भने त गडसेराइ चकाचक होइजान्थी यार । बाटो बन्नो त नै, धिकी ? गडसेरा भुजा काँकडा, कागती, ओख्खड, जारिम, किन्भडा, ऐँसेलु, अमिला, टिमुर सब माल पुगिजान्थे ला ठक्करे । बाटो बन्नो त नै, क्याद्दै ? के नैथिन ला हमरा गडसेरा ? गत नैहुना कि, गुराउँस नैहुना कि, भट्ट नैहुना कि, सोट्टा नैहुना कि, पिणाउँ नैहुना कि, बैकन नैहुना कि? के नै हुना ? सब हुना अरिपर । बाटो त एक्दिन बनिजालो । तबै त लै सेल्बटाम्भा कागती, अमिला, टिमुरा बोट लाइराखेइ ला ।

सुन्तला,ओख्खड, काफल, गुयँला, जारिम, आलिबोखरा, लदाम, नस्पाती, अम्भा बोट लाइराखेइ ला । दुई चार बर्समि बाटो निको भैगे त त्याँका सब फलफूल माल लेइपर बेच्चिने हुन । भोल चाइयैका बखत काहीँ फलन्ना भन्नै ? यो रोड बिथरी भैपर पिच भैदिनेइ हो भने त माला मान्छ पर्भात त्याँ आइपर बसा सिन घर फर्किन सक्देहुन । कति ठण्ण हावापानी, धिकी ? वारिपारी डाँणाकाँणा, बिच्चैनी गाड । न पानीको समस्या, न खेतपातो समस्या । न अन्ठाण पड । उसेरी बाहार त बाहारै हो गडसेराइनी । तित्ती रोड निकेरि पुग्दिया भे औतिर बिकास लै होइजानेइथ्यो मान्नु ।
लौ ला ठक्करे, कति लेखु धिकी ? त लै दिक्काइगैहै पड्डा पड्डा । के प गन्थन अद्दलाग्यो भनल्लै । इसै हो, लेखन्लाग्गेपर भितरैबाटी भक्भक्की छुटिपर आउनी । थोक्काइ लेखुलो भन्नाभन्नाइ काँकाँप पुग्गे । आउनाबर्स नेपाल आउने भन्ने योजना छ । एक्फेरा त्याँ लै पुग्देइ हुँ । दस बार दिन गडसेराम्भो काट्टे बिचार छ । तेइबेला अर्ला झिक्क कुरडी । कतिप छन तोसित अद्दुपड्डेइ कुरडी त । लेखिपर कति सक्किनुहुन भन्नै ?

तल्ला खौलाइ आमालाइ ढोग भन्दियै । सौसेराइ काखिलाइ लै ढोग भन्दियै ला । लौ हा, बसेइ निकेरी ।
                                                                                                        उइ तेरो साथी
धौले 

आजको मौसम : कर्णाली र सुदूरपश्चिममा मध्यम वर्षा, लुम्बिनीमा चट्याङसहित हावाहुरी

Posted on by The Everest Post

काठमाडौँ-मनसुनको न्यून चापीय रेखा पश्चिमतिर सरदर स्थानको उत्तरतर्फ र पूर्वतिर सरदर स्थानको आसपास अवस्थित रहेको छ । देशभर मनसुनी वायुको प्रभाव सँगै भारतको उत्तरपूर्वी मध्यप्रदेश र दक्षिण उत्तरप्रदेश आसपास रहेको न्यूनचापिय प्रणालीको आंशिक प्रभाव पनि रहेको मौसम पूर्वानुमान महाशाखाले जनाएको छ ।

हाल गण्डकी, लुम्बिनी, कर्णाली र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा आंशिक देखि साधरणतया बदली रही बाँकी भूभागमा आंशिक बदली देखि मुख्यतया सफा रहेको छ।

आज दिउँसो लुम्बिनी, कर्णाली र सुदूरपश्चिम प्रदेश लगायत देशको पहाडी भू-भागमा आंशिक देखि साधरणतया बदली र बाँकी भूभागमा आंशिक बदली देखि मुख्यतया सफा रहने छ। कर्णाली र सुदूरपश्चिम प्रदेश लगायत देशको पहाडी भूभागका थोरै स्थानहरू तथा बाँकी भूभागको एक–दुई स्थानमा चट्याङ्गसहित हल्कादेखि मध्यम वर्षाको सम्भावना रहेको छ । लुम्बिनी प्रदेशका तराई भूभागका थोरै स्थानहरूमा हावाहुरीको पनि सम्भावना रहेको छ।

आज राति कोशी र सुदूरपश्चिम प्रदेश लगायत देशको पहाडी भूभागमा आंशिकदेखि साधरणतया बदली र बाँकी भूभागमा आंशिक बदलीदेखि मुख्यतया सफा रहने छ। कोशी, बागमती, गण्डकी र कर्णाली प्रदेशका पहाडी भू–भागका एक–दुई स्थानमा हल्कादेखि मध्यम वर्षाको सम्भावना रहेको छ ।

साउथ स्टार नागा चैतन्यले गरे शोभिता धुलिपालासँग इन्गेजमेन्ट

Posted on by The Everest Post

काठमाडौं । दक्षिण भारतीय स्टार नागा चैतन्य र अभिनेत्री शोभिता धुलिपलाले बिहीबार इन्गेजमेन्ट गरेका छन् । अभिनेत्री सामन्था रुथ प्रभुसँग सम्बन्ध विच्छेदपछि चैतन्य शोभितासँग सम्बन्धमा रहेको चर्चा चलिरहेको बेला यी दुईबीच इन्गेजमेन्टको खबर बाहिरिएको हो ।

नागा चैतन्य र शोभिता धुलिपालाले बिहीबार इन्गेजमेन्ट गरेको फोटो र जानकारी सुपरस्टार तथा नागा चैतन्यका पिता नागार्जुनाले फेसबुकमार्फत दिएका छन् ।

नागा चैतन्य र शोभिता धुलिपालाले केही वर्षदेखि एकअर्कालाई डेट गरिरहेका थिए । उनीहरूबीच सम्बन्ध रहेको सामाजिक सञ्जालका पोस्टबाट अड्कलबाजी सुरु भएको थियो ।

‘शाम्बाला’ ओस्कार अवार्डमा जाने

Posted on by The Everest Post

काठमाडौं । मीनबहादुर भाम निर्देशित फिल्म ‘शाम्बाला’ ले नेपालबाट आगामी ओस्कार अवार्ड प्रतिनिधित्व गर्ने भएको छ । नेपालबाट ओस्कारका लागि शाम्बाला फिल्मले मात्र आवेदन दिएपछि अब यो फिल्म ओस्कारका लागि शिफारिस हुने निश्चित बनेको हो ।

आवेदन दिने गत विहिबार अन्तिम मिति रहेको र शाम्बालाबाहेक अन्य कुनै पनि फिल्मले आवेदन नदिएको ओस्कारको नेपाल छनोट समितिले जनाएको छ । नेपालको छनोट समितिले फिल्मलाई आगामी नोभम्बरसम्म अमेरिका पठाइसक्नुपर्नेछ ।

ओस्कार अवार्डको ९७औं संस्करण आगामी मार्च ३ मा अमेरिकाको लस-एन्जलसमा आयोजना हुँदैछ ।

यस अघि विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय फिल्म महोत्सव समेत प्रदर्शन भएर प्रशंसा बटुलेको ‘शाम्बाला’ शुक्रबारदेखि नेपाली हलमा प्रदर्शन भएको छ । यस फिल्मको केहि दिनअघि मात्र काठमाडौँमा बलिवुडका चर्चित अभिनेता नवाजुद्दीन सिद्धिकी र निर्देशक अनुराग कश्यपको उपस्थितिमा प्रिमियर गरिएको थियो ।

दयाहाङ र सिर्जनाको ‘कार्साङ’ पुस २६ मा प्रदर्शन

Posted on by The Everest Post

काठमाडौँ- दयाहाङ राई र सिर्जना निङ्लेखु मुख्य भूमिकामा रहेकाे फिल्म अभिनीत फिल्म ‘कार्साङ’ पुस २६ मा प्रदर्शन हुने भएको छ। फिल्मका निर्देशक यम शेर्पाले सामाजिक सञ्जालमार्फत पोस्टर सार्वजनिक गर्दै प्रदर्शन मिति घोषणा गरेका हुन्।

सामाजिक कथावस्तुमा बनेको फिल्ममा दयाहाङ राई, सिर्जना निङ्लेखुसहित जितु नेपाल, दिया मास्के, बुद्धि तामाङ, प्रेम लोप्चन, डोमा ह्योल्मो, सृष्टि गौतम, छोकी शेर्पा, सुरवीर पण्डित, कर्मा शेर्पालगायत कलाकारको अभिनय छ। मुख्य कलाकार सिर्जनाले यही फिल्मबाट डेब्यु गरेकी हुन्।

फिल्म सिन्धुपाल्चोक जिल्लाको बाह्रबिसे नगरपालिका, भोटेकोसी गाउँपालिका क्षेत्रमा छायांकन गरिएको छ। यार्सा फिल्मस् र पुरुषोत्तम प्रधान फिल्मसको प्रस्तुति रहेको फिल्मका निर्माता पुरुषोत्तम प्रधान हुन्। फिल्ममा उनकै डिओपी छ।

बिग बोस सिजन-१८ को होस्टमा फर्किंदै सलमान

Posted on by The Everest Post

काठमाडौं । बिगबोस ओटीटी सिजन-३ को होस्ट नगर्ने घोषणा गरेका बलिउड अभिनेता सलमान खानले कलर्स टिभीमा प्रसारण हुने ‘बिग बोस’ सिजन १८ मा फर्किने पक्का भएको छ ।

मंगलबार बिग बोसका निर्माताले सलमानलाई होस्टको रुपमा उनको इन्स्टाग्राम ह्याण्डलमा मेन्सन गर्दै यसबारे टिजर सार्वजनिक गर्दै फ्यानलाई सरप्राइज दिएका छन् ।

टिजरले चलिरहेको घडीको ग्राफिक देखाउँछ, त्यसपछि प्रतिष्ठित बिग बोसका आँखाहरू । यी दृश्यहरु प्रदर्शन हुँदा पृष्ठभूमिमा एउटा भ्वाइसओभरसहित भनिन्छ– बिग बोसले देख्नेछ घरबासीको भविष्य, अब हुनेछ समयको ताण्डव ।’

निर्माताले टिजर सेयर गर्दै लेखेका छन्, ‘हुनेछ मनोरञ्जनको पूर्ण मनोकांक्षा, जब समयको ताण्डव बिग बोसको नयाँ ट्वीस्ट लिएर आउँछ । के तपाईं बिग बोस सिजन १८ को लागि तयार हुनुहुन्छ ? क्याप्सनपछि ह्यासट्यागसहित होस्ट सलमान खानलाई उनको इन्स्टाग्राम ह्याण्डलमा मेन्सन गरिएको छ ।’

यो घोषणाले सलमानका प्रशंसक खुसी भएका छन् । एक फ्यानले टिप्पणी गरे, ‘ओएमजी ! म धेरै उत्साहित छु ।’ अर्को प्रतिक्रियामा लेखिएको छ, ‘वाह, वाह, म ताण्डवको लागि पर्खन सक्दिन ।’ यसअघि बिग बोस ओटीटी ३ को ब्यानरबाट सलमानको नाम हटाइँदा फ्यान निराश थिए । बलिउड अभिनेता अनिल कपुरले अन्ततः शोमा सलमानलाई रिप्लेस गरे ।’

आजदेखि सोह्र श्राद्ध सुरु, पितृको सम्झना गरिँदै

Posted on by The Everest Post

काठमाडौं – प्रत्येक वर्ष आश्विन कृष्ण प्रतिपदादेखि सुरु हुने सोह्र श्राद्ध अर्थात् पितृ पक्ष आजदेखि विधिवत् आरम्भ गरिँदैछ।

प्रतिपदा तिथि श्राद्धको पिण्डदान अपराह्नकालमा गर्नुपर्ने नेपाल पञ्चाङ्ग निर्णायक विकास समितिका सदस्य एवं धर्मशास्त्रविद् प्राडा देवमणि भट्टराईले जानकारी दिए।

आश्विन कृष्ण प्रतिपदादेखि आश्विन शुक्ल प्रतिपदासम्मका सोह्रवटा तिथिमा दिवङ्गत पितृलाई सम्मानका साथ तर्पण, सिदादान र पिण्डदान गरिने भएकाले यसलाई सोह्रश्राद्ध भनिएको हो। यो समयलाई अपर, प्रेत पक्ष आदि नामले पनि बुझिन्छ।

चाडपर्व यज्ञयागादि तथा ठूलाकार्य गर्नु अघि पितृलाई श्रद्धा भक्तिका साथ सम्झिने वैदिक सनातन हिन्दू शास्त्रीय परम्पराअनुसार सोह्रश्राद्ध गर्ने गरिएको हो। यस समयमा पितृले आश गरी बसेका हुन्छन् भन्ने शास्त्रीय मान्यता छ।

यसरी सोह्रश्राद्ध गर्नाले पितृप्रतिको आफ्नो दायित्वबोध पूरा हुनाका साथै पितृऋणबाट पनि मुक्त भइन्छ भन्ने धार्मिक विश्वास छ। यो पक्षमा श्राद्ध नगर्दा अक्षम्य दोष लाग्छ भन्ने शास्त्रीय वचनका आधारमा श्राद्ध गर्ने गरिएको धर्मशास्त्रविद्को भनाइ छ। जाताशौच, मृताशौच र पत्नी रजस्वला भएका अवस्थामा बाहेक सोह्र श्राद्ध छोड्नु नहुने यो क्षेत्रका विज्ञको मत छ।

कारणवश सोह्र श्राद्ध रोकिँदा शास्त्रमा अनेक विकल्प दिइएका छन्। सोह्र श्राद्ध कर्ताले आफ्ना पिताको तिथिमा गर्नुपर्ने विधान छ। आपत् धर्मअनुसार कुनै कारणवश अड्किएमा आश्विन कृष्ण औँसीदेखि आश्विन शुक्ल पञ्चमीसम्म गर्न हुने शास्त्रीय वचन रहेको छ।

यो समयमा पनि कारणवश सोह्र श्राद्ध गर्न नसकिएमा कार्तिककृष्ण औँसी अर्थात् लक्ष्मीपूजाका दिन गर्न सकिन्छ। कार्तिककृष्ण औँसीमा पनि गर्न नसकिने भएमा वृश्चिक सङ्क्रान्ति अर्थात् मङ्सिरसम्म जुराएर गर्न सकिने धर्मसिन्धु नामक शास्त्रीय धर्मग्रन्थमा उल्लेख गरिएको छ।

आश्विन शुक्ल पञ्चमीपछिका अष्टमी, द्वादशी र औँसी, भरणी नक्षत्र र व्यतीपात योग परेका दिन जुनसुकै तिथि परेपनि रोकिएको सोह्रश्राद्ध गर्न सकिने शास्त्रीय विकल्पसमेत निर्णयसिन्धु, धर्मसिन्धुलगायत धर्मशास्त्रका ग्रन्थमा दिइएको नेपाल संस्कृत विश्विद्यालय वाल्मीकि विद्यापीठ धर्मशास्त्र विभागका प्रमुखसमेत रहेका समिति सदस्य प्राडा भट्टराईले जानकारी दिए।

त्यसपछि पनि सोह्रश्राद्ध गर्न नसकिएमा सक्नेले आफैँ नसक्नेले ब्राह्मणमार्फत् दैनिक एक सय आठ मन्त्र जप गर्न सकिने शास्त्रीय विकल्प रहेको छ। विधिपूर्वक यस्तो जप १० महिनासम्म गर्नुपर्छ। यो विधिबाट पनि पितृले तृप्ति प्राप्त गर्ने धार्मिक विश्वास छ।

पुरोहितले आफू अनुकुल बिहानै श्राद्ध गर्नु शास्त्रसम्मत नहुने उनले अपराह्नकाल पारेर पिताका तिथिका दिन सोह्र श्राद्ध गर्नुपर्ने बताएका छन्। यसका लागि प्रत्येक दिन कुन समयमा श्राद्ध गर्ने भन्ने तालिका बनाएर दिइएको तोयानाथ पन्तको पञ्चाङ्गका सम्पादक सूर्यनाथ पन्तले जानकारी दिए।

पितृ पक्षको समाप्तिसँगै दुर्गा पक्ष अर्थात् बडा दसैँ सुरु हुन्छ। बडादसैँ मनाउनुअघि पितृ तृप्तिका लागि सोह्र श्राद्ध गर्ने गरिएको धर्मशास्त्रीय मत छ। ठूला पर्व वा चाड मनाउनुअघि पितृतृप्तिको कर्म गर्ने वैदिक सनातनी परम्परा छ।

मनमोहक बडीमालिका (फोटो फिचर)

Posted on by The Everest Post
बाजुरा जिल्लामा पर्ने बडीमालीका सुदूरपश्चिम प्रदेशको प्रमुख धार्मीक स्थल मध्य एक हो । समुन्द्री सतहबाट ४ हजार २ सय १९ मिटर उचाइमा रहेका छ ।धार्मीक हिसाले मात्र नभएर बडीमालाीका सौन्दर्यका हिसावले पनि निकै मनमोहक रहेको छ ।


बडीमालीका मन्दिर परिसरबाट नजिकै देखिने सुन्दर हिमाश्रृखलाको दृश्यले मनलाई निकै आन्नदीत तुलाउछ । बडीमालीकाको विशेषता अर्थात सौन्र्दय भनेकै यहाँका विशाल फाँटहरु हुन् ।

बडीमालीका मन्दिर सम्म पुग्नलाई बाटोहरु निकै अप्ठायारो रहेको छ । तर मन्दिर पुगेपछीको सुन्दर दृश्यहरुले भने सबै अप्ठयाहरु भुलाउने गर्दछ ।बडिमालिकामा प्रत्येक वर्ष जनै पूणिर्माका दिन ठूलो मेला लाग्दछ ।

बडिमालिका मन्दिरमा दर्शन गरेपछि आफ्नो मनोकांक्षा पूरा हुने जनविश्वास रहेको छ ।मन्दिर परिसरबाट आँखै अगाडि देखिने सैपाल हिमालको मनोरम दृश्यले यहाँको सौन्दर्यलाई झनै तिखारेको छ ।बडीमालीका सम्म पुग्नका लागि उचित बास बस्ने स्थान नभएका कारण भक्तजनहरु तथा पर्यटकले खानपिन तथा बासको आफै ब्यबस्थापन गर्नुपर्दछ ।

तस्वीरहरु : सृष्टि रेग्मी

कञ्चनपुरमा अनलाइनबाट नागरिकता सिफारिसकाे तयारी

Posted on by The Everest Post

कञ्चनपुर, २ असोज ।
जिल्ला प्रशासन कार्यालय कञ्चनपुरले नागरिक सिफारिस अनलाइनबाटै गर्ने तयारी अघि बढाएको छ। जिल्ला प्रशासन कार्यालय कञ्चनपुरले नागरिकता सेवाका लागि अब वडा कार्यालयबाट अनलाइन सिफारिस गर्ने तयारी अघि बढाएको हो ।

कञ्चनपुरका सहायक प्रमुख जिल्ला अधिकारी पर्शुराम पोखरेलले नागरिकता बनाउन अब अनलाइनबाटै सिफारिसको तयारी भइरहेको बताए । उनले भने, ‘अनलाइनबाटै नागरिक सिफारिसको हामीले जिल्लाका सबै वडा कार्यालयका कर्मचारीसँग छलफल गरिसकेका छौँ, आवश्यक प्राविधिक विषयमा पनि हामीले पहिलो चरणमा छलफल गरिसकेका छौँ, केही दिनमै अनलाइन सिफारिस कार्यान्वयन गर्छौँ ।’

यसैबिच कञ्चनपुरमा झन्डै दुई लाखले राष्ट्रिय परिचयपत्रका लागि फारम भरेका छन् । कञ्चनपुरका प्रमुख जिल्ला अधिकारी नारायणप्रसाद सापकोटाले हालसम्म दुई लाख नागरिकले राष्ट्रिय परिचयपत्रका लागि फारम भरेको बताए । ‘०७९ कात्तिकसम्म निवेदन दिएका सबैको परिचयपत्र आइसकेको छ,’ प्रजिअ सापकोटाले भने, ‘अहिले एक लाख ७८ हजार परिचयपत्र आइसकेका छन् ।’

जिल्लाका स्थानीय तहमा निवेदन दिएका ८३ हजार र प्रशासनमा झन्डै १५ हजार परिचयपत्र वितरण गर्न बाँकी रहेका छन्। सामाजिक सुरक्षा भत्ताका लागि राष्ट्रिय परीचयपत्र अनिवार्य गरेपछि गत जेठ, असार, साउनमा सेवाग्राहीको चाप थियो । सामाजिक सुरक्षा भत्तासहित अन्य सरकारी सेवाका लागि सर्वोच्चले राष्ट्रिय परिचयपत्र अनिवार्य नगरेपछि नयाँ परिचयपत्र र परिचयपत्र बनाएका सेवाग्राही उत्साहित भएर नआएको उनले बताए ।

भिडभाड बढेपछि जनशक्ति थपेर पालिकास्तरबाटै फारम संकलन गरिन लागिएको छ । पुनर्वास, कृष्णपुर, बेलौरी, बेलडाँडी, शुक्लाफाँटा नगरबाट अनलाइन फारम संकलन र वितरण गरिन लागिएको छ । प्रजिअ सापकोटाले राष्ट्रिय पञ्जीकरण विभागबाट खटिएका अप्रेटरबाट मंगलबार प्रतिबद्धता लिएका छन्।

मंगलबार उनीहरुलाई कार्यकक्षमा बोलाएर यथाशीघ्र परिचयपत्र वितरण गर्न निर्देशन दिएका छन्। राष्ट्रिय पञ्जीकरण विभागबाट खटिएका अप्रेटरहरूले यसै महिनाभित्र परिचयपत्र वितरण गर्ने प्रतिबद्धता जाहेर गरेका छन्। पालिका र प्रशासनबाट परिचयपत्र वितरण हुने भएकाले सेवाग्राहीले समयमै आएर बुझ्नसमेत आह्वान गरेका छन्।

“If you are a humanist, you are a feminist.”

Posted on by The Everest Post

What is feminism ? Some people believe that it is a concept against men. A concept which argues for the eradication of men’s rights and freedom. They think feminism is about providing more rights and opportunities to women than men. But it’s not. It’s about equality. Feminism is all about providing equal rights and opportunities to both men and women. It doesn’t deny the biological difference between the sexes but demands equality in opportunities. It demands equal treatment, respect and social rights for both the genders.

I have met some people, who think that the idea of feminism is absurd because according to them women have equal rights and freedom. Well, they are not entirely wrong, legally, we do have equal rights as per the constitution. Nepal’s constitution guarantees equal rights to men and women and prohibits gender-based discrimination. However, the real question is whether women truly get equal opportunities in everyday life. Do people genuinely treat both men and women the same? I doubt it, and many might disagree, especially men. So, let me ask you: have you ever pretended to be in a phone call while walking alone in a dark street just to feel safe? I think not.

Data shows that 7 women or girls on an average are raped daily and more than 2,000 cases of rape are reported to the police every year in Nepal. More than half of the cases are not even reported because of shame. An estimated 91% of victims of rape and sexual assault are female and 9% are male. Nearly 99% of perpetrators are men. According to a report from World Health Organization, one in three women worldwide experience physical or sexual abuse. Is that what respecting and treating a woman fairly means? A news article published in December 2017, by NPR highlighted the interview taken by Madhumita Pandey of 122 convicted rapists in Delhi’s Tihar Jail. Her interviews reinforced the views that rapists had a poor opinion of women in general, but their utter lack of remorse came as a surprise to her. One exception was a middle-aged man, convicted for the murder of a 5-year-old. He said he felt remorse. But not the kind of remorse one would expect. “He expressed his remorse by saying that now that the girl carries the stigma of rape [and thus is no longer a virgin] and would not find a suitable husband; he would repent for his actions by marrying her when he was released,” said Pandey. “He didn’t realize that this is not what any rape victim would want. His mindset highlighted a very regressive thought that a woman has to be chaste till marriage or else she is damaged goods.”  According to the research of scholars like Susan Brownmiller, Richard R. Johnson, Danielle Cusmano and Rebecca Whisnant, the root cause of rape is not just sexual excitement. Based on their findings there are three types of rapists; Those who rape to exert their power, those who want to vent out anger and those who are sadistic. But the similarity between these three types is that they all depict women as inferior to them.

From the early times, women have been considered weak and inferior to men. The inferiority led to the idea that women are supposed to stay at home, bear children, handle the household and take care of the family. People don’t say, “Women belong in the kitchen,” anymore but that doesn’t necessarily mean the idea has disappeared. Over time, women started working outside the house, which eased the financial burden of men. Men were traditionally  given the responsibility of earning and providing for their family but now, both women and men contribute to the family income making things more manageable for everyone. However, it raises the question: has this made life easier for everyone, or is it primarily benefiting men?  In the past, women’s responsibility included taking care of the children and handling household chores. Now they not only manage the household but also work outside the home, which often leads to physical as well as mental stress. It might not be the same for every woman, but it’s a common reality for many. There is an unequal distribution of household tasks. The stress could be easily casted off if men are involved in the household chores but they don’t because of the stereotypical thinking that the household is supposed to be handled by a woman. While some women are struggling to manage their home life and work life at once, some are struggling to even find a job. Despite their skills and knowledge, women are provided very few opportunities compared to men.

Priyanka Chopra once responded to a sexist question in an interview, stating, “When we talk about equality and opportunity, we talk about cerebral opportunities. We are not saying we want to be 200 pounds like a man and beat up somebody else. We are not saying that. What we are saying is: You get the ability to get the job, to be the CEO and nobody questions when you are driven at 50 and have three children, “How are you managing it all?”. Don’t question me. That’s what I am saying. I can be a CEO and a mother”. Chopra’s statement resonates with the reality faced by many women in the workforce. Despite progress, gender discrimination persists, often manifesting in unequal opportunities and pay disparities. For instance, studies have shown that women are underrepresented in leadership positions, with fewer female CEOs and executives compared to their male counterparts. Not to mention, women are not safe even in their workforces. According to TUC (Trades Union Congress), two in three women have experienced sexual harassment, bullying and verbal abuse at work. However, most victims do not report it for fear of not being believed or of damaging their relationships at work or their career prospects, the TUC said. Women are not safe anywhere, are they?

They are not safe in their own society, workplace or even their own house. According to NCADV, one in four women experience domestic violence at least once in their lifetime. The primary cause behind the discrimination and violence against women is patriarchy, which simply refers to a social system in which the power is held by men. We have been living in a patriarchal society for centuries, where men typically have authority over many aspects of life, which includes women. Nature created diversity and society created discrimination. Nature created men and women and society created the ideology where women are inferior to men. From the beginning, women are told what to do, first their families and when they get married, the decisions are often made by the husband. Women are not only victims of physical abuse but also emotional and mental abuse. Are women not born free just like men? Why does their freedom require approval from fathers or husbands? Even in this 21st century, women are restricted from making their own decisions. If you think that’s not true, then ask your mother or sister if they have total freedom of making their own decisions. Patriarchy not only dehumanizes women but also men. Stereotypes like “Men don’t cry” or “Men should be the sole provider for the family” come from patriarchal systems. Men often feel an intense pressure to get a good job to provide for their families. If a wife earns more than her husband, it can lead to teasing or making fun of the husband. Men might find it tough because, no matter how hard things get, they’re not supposed to show their emotions, and if they do, it’s seen as being too sensitive and “emotional like a girl”.

The time is changing and women are slowly getting their rights and freedom. The only way of eradicating gender based discrimination is providing a proper education about why patriarchy is destructive. We have been taught that women are weak for many years and it will certainly take time to unlearn those things. But if we come together for humanity, it won’t be so hard to create a safe and respectful world for women. As a feminist, we are not promoting toxic feminism, we are actually against it. We are demanding for a society where women and men are treated equally. Culture does not make people, people make culture. If we created a patriarchal society, I don’t think it would be hard to create a humanistic society. Rahul Bose once said, “If you are a humanist, you are a feminist”. So, are you a feminist?

दक्षिण कोरिया नेपालको समृद्धिको साझेदार बन्न चाहन्छ -राजदूत पार्क

Posted on by The Everest Post

“हिजो मैले सन् १९७४ एडी ब्यान्डको यो मन त मेरो नेपाली हो भन्ने गीत सुनेको थिएँ । सन् १९७४ मा के भएको थियो थाहा छ ? एभरेष्ट पोष्टसंग अन्तर्वार्ता दिन बस्दा दक्षिण कोरियाली राजदूत थेयङ् पार्कले सोधे । आफैले गरेको प्रश्नको उत्तर दिदै राजदूत पार्कले भने, नेपाल र गणतन्त्र कोरियाबीच कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापना भएको वर्ष थियो ।

दक्षिण कोरिया नेपालीहरुका लागि सबैभन्दा बढी खोजिने श्रम गन्तव्य हो । तलब बढी छ, श्रम अधिकारको ग्यारेन्टी छ र काम गर्ने अवस्था अन्यत्र भन्दा धेरै राम्रो छ । कोरियामा अहिले करिब १ लाख नेपालीहरू मुख्यतया कृषि र उत्पादनमूलक क्षेत्रमा कार्यरत छन् ।

पछिल्लो समय, कोरियाली पप संस्कृति, खाना र फेसन प्रति नेपालका शहरी युवाहरूको आकर्षण बढ्दो छ । कोरियाको सफ्ट पावर त नेपाली युवाका लागि शक्तिशाली आकर्षण बनेको छ ।

नेपाल र कोरियाबीचको कूटनीतिक सम्बन्धको ५० वर्ष पूरा भएको अवसरमा गणतन्त्र कोरियाका राजदूत थेयङ् पार्कसंग पाँच दशकदेखिको द्विपक्षीय सहयोग, पर्यटन, व्यापार र श्रमबारे पार्कसंग पश्चिम टुडेका प्रधान सम्पादक दीर्घराज उपाध्यायले गरेको कुराकानी ।

द एभरेष्ट पोष्ट : नेपाल र कोरियाको ५० वर्ष लामो कूटनीतिक सम्बन्ध कस्तो रह्यो ?

राजदूत थेयङ् पार्क : यो एकताको यात्रा भएको छ । हामीले सन् २००७ मा रोजगार अनुमति प्रणाली ९ईपीएस० मार्फत नेपालबाट आप्रवासी कामदार लैजान थालेपछि दुई देशबीचको समृद्धि साझा गर्दै आएका छौं । नेपाली आप्रवासी कामदारहरूले कोरियाली अर्थतन्त्रलाई समृद्ध बनाउन मद्दत गर्दै आएका छन् र कोरियाले आफ्नो सीप र ज्ञान बाँडेका छन् । त्यो आदानप्रदानले दुई देशबीचको मित्रताको जग बलियो भएको मलाई विश्वास छ । यही आदानप्रदानबाट हामीले एकअर्कालाई राम्ररी बुझ्न र समृद्धि साझा गर्न थाल्यौं । दशौं हजार नेपालीले आफ्नो जीवनको ५–१० वर्ष कोरियामा सीप, ज्ञान र अनुभव हासिल गर्दै बिताउँछन् । गत वर्ष मात्रै २० हजार नेपाली वैदेशिक रोजगारीका लागि कोरिया गएका थिए, जुन अहिलेसम्मकै उच्च वार्षिक संख्या हो । २०२४ का लागि एक लाख ६५ हजार विदेशी कामदारहरूको राष्ट्रिय कोटा छ, र हामी नेपाली कामदारहरूको संख्या बढाउने आशा गर्दछौं ।

एसियाका १६ ईपीएस साझेदार देशहरूमध्ये नेपाल पनि सबैभन्दा ठूलो योगदानकर्ता हो । कोरियाको कम जन्मदरका कारण श्रमिकको अभाव छ, त्यसैले हामी नेपालबाट कम सीप भएका आप्रवासी कामदारहरू ल्याउने कार्य जारी राख्नेछौं र उनीहरूलाई घरेलु कामदारहरूले पाएको अवस्था र संरक्षण प्रदान गर्ने मानव अधिकार र श्रम अधिकारलाई प्राथमिकता  दिनेछौं ।

अहिले हाम्रो आवश्यकता न्यून दक्ष नेपाली कामदारको हो, दुई देशबीचको द्विपक्षीय सम्बन्धले दक्ष कामदारका लागि पनि फराकिलो बाटो खोलेको छ । हामी धेरै प्रतिभाशाली नेपाली कामदारहरू पाउँदा खुसी हुनेछौं, तिनीहरू कोरियामा परिश्रमी र भरपर्दो रूपमा चिनिन्छन् ।

द एभरेष्ट पोष्ट : केही समयअघि काठमाडौंमा इपिएस आन्दोलनका क्रममा दुई नेपालीको मृत्यु भएको थियो । प्रणालीलाई कसरी व्यवस्थित गर्न सकिन्छ ?
राजदूत थेयङ् पार्क : उक्त घटनाले हामी धेरै दुखी भयौं । म ज्यान गुमाएका रावत र शाहको परिवारजनमा गहिरो समवेदना प्रकट गर्न चाहन्छु । हामीसँग छुट्टै ईपीएस कार्यालय छ जसले समस्या समाधान गर्न नेपाल सरकारसँग मिलेर काम गरिरहेको   छ । हामी नजिकबाट काम गर्ने अभ्यास जारी राख्नेछौं ।

सबैले बुझ्नु पर्ने कुरा के हो भने माग र आपूर्तिमा ठूलो अन्तर छ । हामी नेपाली कामदारको कोटा बढाउन मुख्यालयसँग काम गरिरहेका छौं, तर कोरियामा कामदारको आपूर्तिभन्दा कामको माग धेरै छ । जब माग र आपूर्ति मिल्दैन, मानव संसाधनको व्यवस्थापन गर्न समस्या हुन्छ । धेरै माग हुँदा समस्या उत्पन्न हुन्छ, माग समाधान गर्ने उपायहरू हुनुपर्छ ।

द एभरेष्ट पोष्ट : नेपाल–कोरिया द्विपक्षीय सम्बन्ध घनिष्ट हुने सम्भावना के छ जस्तो लाग्छ ?
राजदूत थेयङ् पार्क : कूटनीतिमा ‘थ्री पी’ छन्, शान्ति, जनता र समृद्धि । शान्तिको सन्दर्भमा हाम्रा दुई देशमा कुनै समस्या छैन । नेपाल र कोरियाबीच सधैं सहयोगात्मक सम्बन्ध रहँदै आएको छ । दोस्रो हो, जनता । श्रम र पर्यटनका लागि इपिएस प्रणालीबाट दुवै देशका जनताले सांस्कृतिक र आर्थिक आदानप्रदानको अवसर पाएका छन् । हाम्रा दुवै देशका नागरिकको एकअर्कासँग आत्मीयता छ । समृद्धिको लागि, समृद्धिका धेरै तरिकाहरू छन् । कोरियाको युद्धपछिको समृद्धि निजी क्षेत्रको नेतृत्वमा भएको वृद्धिमा आधारित थियो । निजी क्षेत्रको लगानी नेपालको अर्थतन्त्र फस्टाउन मद्दत गर्ने नयाँ क्षेत्र बन्न सक्छ । नेपाल कोरियाली विकास सहयोगको प्राथमिकतामा परेको देश हो ।

विदेशी लगानीकर्ताहरू पूर्णतया व्यवसायिक व्यक्ति हुन्, त्यति धेरै गैरसरकारी संस्था वा परोपकारी होइनन् । कोरिया नेपालमा चौथो ठूलो लगानीकर्ता हो, र म यहाँ विदेशी लगानीकर्ताको नेपालमा धेरै सम्भावना देख्छु । यद्यपि यो भन्न धेरै चाँडो हुन सक्छ, हामी द्विपक्षीय लगानी सन्धि कोर्नमा काम गरिरहेका छौं । यसैबीच, नेपाल सरकारले थप कोरियाली लगानीकर्ताहरूलाई आकर्षित गर्न आधार निर्माणमा पनि काम गर्न सक्छ ।

द एभरेष्ट पोष्ट : कोरियाली सरकार र निजी क्षेत्रका लगानीकर्ताहरूका लागि कुन क्षेत्रमा चासो छ ?
राजदूत थेयङ् पार्क : हामी मानव संसाधनको शक्तिमा विश्वास गर्छौं, यो हाम्रो देशको निर्माण हो । वाग्मती, गण्डकी र लुम्बिनी जस्ता प्रदेशहरूमा क्षमता अभिवृद्धि र व्यावसायिक तालिममा हाम्रा पहलहरू मानव संसाधनमा हाम्रो ध्यानको प्रतिबिम्ब हो। प्रत्येक प्रदेशमा कम्तिमा एउटा व्यावसायिक तालिम केन्द्र बनाउने हाम्रो योजना छ ।
नेपालको ऊर्जा क्षेत्र पनि कोरियाको चासोको विषय हो । कोरियाले यसअघि नै तीनवटा जलविद्युत आयोजनामा लगानी गरिसकेको छः २००० मा सम्पन्न भएको मोदीखोला र २०१८ मा चमेलिया । २१६ मेगावाटको माथिल्लो त्रिसुली १ जलविद्युत कोरियाले लगानी गरेको पछिल्लो आयोजना हो । जसको निर्माण २०२७ भित्र गरिसक्ने लक्ष्य छ । अहिलेसम्मको सबैभन्दा ठूलो परियोजना हो ।

र त्यसपछि, त्यहाँ उत्पादन क्षेत्र छ । सामसुङ इलेक्ट्रोनिक्सले करिब एक वर्षदेखि नेपालमा टिभी कारखाना सञ्चालन गर्दै आएको छ । कोरियाको हुन्डाई मोटर्स र नेपालको लक्ष्मी ग्रुपले नवलपरासी जिल्लाको एउटा कारखानाबाट वार्षिक ५ हजारसम्म अटोमोबाइल एसेम्बल गर्ने सहकार्य गरेको छ । हाई मो एउटा कोरियाली विग कम्पनी हो । हाई मोले माण्डू मो नेपाल कारखाना खोलेर ६८० नेपाली महिलालाई रोजगारीको अवसर सिर्जना गरेको छ ।
त्यसैगरी नेपाली जडिबुटी, चिया, अर्गानिक कफी र पश्मिना कोरियामा सम्भावित बजार भएका वस्तु हुन् ।

द एभरेष्ट पोष्ट : कोरियाली पर्यटकका लागि नेपाललाई कसरी आकर्षक गन्तव्य बनाउन सकिन्छ ?
राजदूत थेयङ् पार्क : तथ्याङ्कले देखाउँछ कि कोरिया पर्यटक आगमनको हिसाबले नवौं स्थानमा परेको छ। गत वर्ष कोरियाली पर्यटकको सङ्ख्या २४ हजारको हाराहारीमा थियो र यो सङ्ख्या ४०,००० पूर्व महामारीमा पुग्ने सम्भावना छ । कोरियाली बौद्धहरूलाई नेपालसँग जोड्ने आध्यात्मिक लिंकले नेपालमा थप कोरियाली पर्यटकहरू आउने सम्भावना बढाउँछ । नेपाल बौद्ध तीर्थस्थल भएकोले कोरियाली बौद्ध धर्मावलम्बीहरुको लागि ऐतिहासिक महत्व रहेको छ । अर्को हाइकिंग र ट्रेकिङ हुन सक्छ । कोरियालीहरू पदयात्रा गर्न मन पराउँछन्। सगरमाथा क्षेत्रमा पदयात्रा र पदयात्रा कोरियाली पर्वतारोहण उत्साहीहरूको लागि सपना हो । दुई देशका नागरिक उड्डयन प्राधिकरणले नेपाल वायुसेवा निगम सहित सियोल र काठमाडौंबीचको उडान बढाउने काम गरिरहेका छन् ।

द एभरेष्ट पोष्ट : भविष्यमा कोरियाको श्रम बजारबाट नेपाल र नेपालीले कसरी बढी फाइदा लिन सक्छन् ?
राजदूत थेयङ् पार्क : कोरियामा रहेका नेपाली कामदारमध्ये दुई तिहाइ उत्पादनमूलक उद्योगमा र बाँकी कृषि क्षेत्रमा काम गर्छन्। उनीहरुले कोरियाको अर्थतन्त्रमा ठूलो योगदान गरिरहेका छन् । तर हामी उनीहरूको श्रमको फाइदा हाम्रो देशमा मात्र सीमित होस् भन्ने चाहँदैनौं, हामी चाहन्छौं कि उनीहरूले वर्षौंदेखि प्राप्त सीप र ज्ञानलाई नेपाल फर्केर आफ्नै उद्यमशीलताका लागि प्रयोग गरुन । त्यसैले अन्य क्षेत्रबाहेक शिक्षा र उद्यमशीलतालाई बढावा दिनु पनि हाम्रो चासोको क्षेत्र बनेको छ । यो शिक्षा हो जसले लामो समयसम्म तिर्नेछ। नेपालीहरूले राम्रो अवसर र उच्च गुणस्तरीय शिक्षाको हकदार छन्। कोरियाबाट फर्किएका नेपाली कामदारहरूलाई नयाँ सुरुवात गर्न मद्दत गर्न हाम्रो कोइका कार्यालयले रिटर्नी एकीकरण कार्यक्रममा पनि सहयोग गरिरहेको छ ।

निकट भविष्यमा हामी नेपाललाई आत्मनिर्भर अर्थतन्त्र भएको देशको रूपमा हेर्न चाहन्छौं । आज कोरिया जहाँ छ, त्यो नेपाल हेर्न चाहन्छु ।

Ladakh’s Nepal links

Posted on by The Everest Post

For a moment after landing at Leh airport, Nepalis can be forgiven for thinking they have just arrived in Jomsom. The drive into the capital of India’s Union Territory of Ladakh situated at 3,500m offers many other similarities: the arid terrain, surrounding snow-capped peaks, prayer flags fluttering everywhere, chortens and stupas.

Although situated on the western edge of the Himalaya, it is as if the geology, culture, language and religion of Mustang leapfrogged 15,000km over northern India to transplant itself here.

Ladakh's Nepal links Page 6-7 NT #1220

Pangong Tso stretches 160km to the east into China, and could be mistaken for Phoksundo in Dolpo, except that at 4,300m it is the world’s highest salt-water lake.

A 30 minute drive south of Leh is Shey Gomba, a namesake of a similar-looking monastery in Dolpo. This ancient palace and shrine has two gilded copper statues of the sitting Buddha which were crafted by Nepali artisans that Ladakh’s King Delden Namgyal brought over from Nepal 400 years ago.

One of the statues is 8m tall and has the name of the Nepali sculptor, Sanga Zargar Wanduk, inscribed on it. Legend has it that 8kg of gold and 120kg of copper were used and the statue took 20 years to make.

Ladakh's Nepal links Page 6-7 NT #1220

Head monk Jigden of Shey Gompa with the 400-year-old gilded Buddha made by Nepali artistans.

“As far as we know, in 1655 Deldan Namgyal asked the King of Kathmandu to send the artisans to build the two statues to honour his father, King Sengge Namgyal,” head monk Jigden told us.

Thirty Nepali metalsmiths were brought to Ladakh, and after completion of the work they settled down near the Shey monastery after King Deldan gave them property. Others were offered farmlands 35km away in Chiling, and some in Chemde.

We tracked down one of the descendants of the original Nepali artisans. Phunchuk Dorje, 52, is a goldsmith with a shop inside a warren of narrow alleys in Leh.

Ladakh's Nepal links Page 6-7 NT #1220

Phunchuk Dorje (left) whose artisan ancestors were brought from Nepal to make the Shey Buddha.

“Yes, my ancestor was the chief artisan who was brought from Nepal by the King of Ladakh to make the Buddha statues, but he and others stayed here,” says Dorje, who went to Nepal with his grandfather and father in 1990 to trace his forebear’s family and home village, and thinks they came from Solu.

But Dorje did manage to find old ledgers where his grandfather’s name was still entered as ‘Pambar Sunar’. Sunar is a Nepali occupational surname for a goldsmith. It was his father who took up the name Dorje, and he adopted a local Tibetan name.

In Ladakh, the descendants of Nepali craftsmen are still called ‘Shergar’, which also means goldsmith, and the craft seems to have been passed down over the generations to Dorje.

Dorje says he is both a Hindu and Buddhist, worshipping Ganesh, the Buddha and revering the Dalai Lama. In his altar at home, Dorje has a small bronze Ganesh that his grandfather brought from Nepal, and he now regards it as his family’s patron deity.

Thiksey Monastery near Lah that is also called the ‘Mini Potala’

Dorje’s father worked for the Indian Army, and once, after he became very ill, doctors gave up on saving his life and asked the family to take him home. Dorje prayed fervently to Ganesh, and says that within a week his father got well.

Four hundred years after his forefather came to Ladakh, Dorje says he still has a strong attachment to the land of his ancestors, and has married a Nepali-speaking woman.

Fascinated that Nepali visitors have come to see him, he confesses: “I have this strange fixation on finding out where exactly in Nepal my ancestors came from. If I had more money I would go to Nepal again on a search mission.”

History and geography

Ladakh's Nepal links Page 6-7 NT #1220

Like Mustang, Ladakh is in the trans-Himalayan plateau. Only one third of the territory is today under Indian administration after the Aksai Chin region was annexed by China in the 1962 war. Pakistan controls the western half of Kashmir that includes parts of Ladakh.

These are still volatile borders, which is why there is a strong Indian military presence in the strategic mountainous territory. At least 20 Indian and four Chinese soldiers were killed in clashes in 2020-21 between Indian and Chinese troops in Galwan, north of Leh.

The 3-month battle in Kargil in July-September 1999 between India and Pakistan was serious enough to be called the Kargil War in which more than 1,000 soldiers were killed on both sides.

Many of those who died in various wars against Pakistan and China were Gorkha soldiers from Nepal well acclimated for mountain warfare in high terrain. They were posthumously honoured with gallantry medals, and their names and photos are displayed in the Hall of Fame, 10km from Leh. Some of them:

Dying away from home

Major Hari Chand engaged Pakistani troops at elevations of 5,500m in 1948 and helped India gain control of Leh. He was awarded the Mahavir Chakra medal for gallantry.

Lt Col Dhan Singh Thapa fought till the end against Chinese troops in October 1962.

Second Lieutenant Min Bahadur Gurung fought alongside Lt Col Thapa and charged a Chinese mortar position, destroying it before being killed. He was posthumously promoted to Lt Col, awarded India’s highest medal for valour, the Param Vir Chakra. A border post on the western shore of Pangong Tso  was named after him.

Lance Corporal Rabi Lal Thapa was awarded the Mahavir Chakra for saving an Indian unit from Chinese attacks in Ladakh in October 1962.

Capt Manoj Pandey was awarded the Param Vir Chakra. He was killed in Kargil in July 1999.

Other Nepalis were awarded Mahavir Charka for bravery in various other battles since 1948 against Pakistani and Chinese troops: Maj Rajesh Adhikari, Lance Corporals Prem Gurung and Nara Bahadur Ale.

But today, it almost seems as if there are more tourist buses than military vehicles and more tourists than soldiers in Ladakh. Indian visitors ‘discovered’ Ladakh after the 2009 Bollywood hit The Three Idiots was filmed at Pangong Tso, and in 2012 Jab Tak Hai Jaan was shot on location in Ladakh.

“It will be difficult to run Ladakh’s businesses without Nepalis.”

Ladakh's Nepal links Page 6-7 NT #1220

Chandra Ghising from Sindhuli has been working in Leh for 15 years.

The Tibetan Kitchen in Leh is open from noon till midnight, but is so busy that entry is only allowed with table reservation. The restaurant is run entirely by 36 Nepalis from managers and chefs to waiters.

“There is no other reason we are so popular, we have the best food,” says manager Gyan Pun Magar simply. “Just look at that line outside.”In the town of Merak near the Chinese border, the Grand Himalayan Hotel is also run entirely by Nepalis.

Ladakh's Nepal links Page 6-7 NT #1220

Gyan Pun Magar, Nepali manager of the Tibetan Kitchen.

“Ladakh would still be here without Nepalis, but it would be difficult to run businesses here without us. From soldiers to cooks to rafting guides, we run everything,” says Rana Bahadur Pandey, who runs a bakery and migrated here from Nuwakot 25 years ago.

Indeed, a new Buddhist stupa being constructed on the outskirts of Leh is being built almost entirely by Nepalis, just like their ancestors who sculpted the gilded Buddhas of Shey Monastery 400 years ago.

Ladakh's Nepal links Page 6-7 NT #1220

Milan Pathak (in orange) and fellow rafting guides from Nepal on the Zanskar River.

Along the highway from Leh to Pangong, Siddhi and Sujit Pariyar from Jumla are selling herbs and aromatic oils to tourists. There are 15 others from Jumla selling Nepali herbal products who spend summers here, and return home to their families for Dasain with their earnings.

“When the monsoon off-season stops trekking, mountaineering and rafting in Nepal, we move to Ladakh,” says Milan Pathak, a rafting guide. Like others, Pathak runs white water on the Kali Gandaki, Bhote Kosi and Trisuli back home, and comes here for three months to raft on the Zanskar River, a tributary of the Indus. They head back in September at the start of the autumn rafting season in Nepal.

The Zanskar River runs about 200km before it joins the Indus and the Nepali guides offer day trips of 35km, or half-day packages of 14km.

Photos: DIRGHA RAJ UPADHYAY

Green Hydrogen: The future fuel & its potentiality in Nepal

Posted on by The Everest Post

Introduction:

Hydrogen gas was discovered in the 18th century by a scientist named Henry Cavendish. Hydrogen is the most common and the lightest element in the universe, consisting of only one proton and one neutron per atom. Hydrogen shows up in multiple compounds, the most common, which is water. Low emissions can be achieved using hydrogen, and it is one of the main advantages of this chemical element. Due to this, hydrogen has tremendous potential to significantly impact the ongoing energy transition and become a notable decarbonization enabler.  Hydrogen is a colorless, odorless, and tasteless gas that makes up about 1% of Earth’s atmosphere. It is highly flammable and can form explosive mixtures with air. Hydrogen is widely used in various industrial processes, such as the production of ammonia, methanol, and other chemicals. It is also used as fuel for vehicles and as an energy source for electricity generation.

Green hydrogen refers to hydrogen gas that is produced through a process called electrolysis, where water (H2O) is split into hydrogen (H2) and oxygen (O2) using electricity generated from renewable energy sources like solar, wind, or hydropower. The history of green hydrogen is closely tied to the development of hydrogen as an energy carrier and its potential as a clean and sustainable fuel.

In the 1950s and 1960s, hydrogen became popular as a fuel for rockets because it can provide a lot of energy and burns cleanly.

Currently, the cost of green hydrogen production is estimated to be around $3 to $6 per kilogram in regions with favorable renewable energy conditions. However, costs may be higher in areas where renewable energy is less abundant or more expensive.

The productivity of green hydrogen refers to the amount of hydrogen produced per unit of input energy (typically measured in kilowatt-hours, kWh). It is influenced by the efficiency of the electrolysis process and the capacity of the equipment used. In the deployment of clean hydrogen alternatives, the transparency of energy products is essential. The main challenge for green hydrogen is its high production costs compared to grey hydrogen

Why is everyone talking about green hydrogen?

On December 12, 2015, the 21st Conference of the Parties (COP21) of the United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) was held in Paris, France. Generally, this international treaty on climate change is called “The Paris Agreement”.  All the participants countries agreed on one point that global warming is real and must follow towards a net zero carbon policy to save our blue planet. The agreement came into force on November 4, 2016, after it was ratified by enough countries to reach the required threshold of 55 parties representing at least 55% of global greenhouse gas emissions.

The primary goal of the Paris Agreement is to limit global warming to well below 2 degrees Celsius (3.6 degrees Fahrenheit) above pre-industrial levels and to pursue efforts to limit the temperature increase to 1.5 degrees Celsius (2.7 degrees Fahrenheit). This is essential to avoid the worst impacts of climate change, such as extreme weather events, rising sea levels, and loss of biodiversity.

The Paris Agreement represents a significant milestone in the global response to climate change, as it brought together nearly all the world’s nations in a collective effort to tackle the pressing issue of climate change. However, achieving its ambitious goals requires sustained and increased efforts from all countries, as well as cooperation between governments, businesses, and civil society to transition to a low-carbon and climate-resilient future.

Types of hydrogen

Grey hydrogen: The most common grey hydrogen production process is called steam reforming of natural gas (NG). In the Steam Methane Reforming process (SMR), methane reacts with water and gives carbon dioxide and hydrogen as reaction products. (Federal Ministry for Economic Affairs and Energy 2020: 28). The main disadvantage of grey hydrogen is a fossil fuel as a feedstock of the process and consequent carbon formation during the reforming. The most significant advantage of grey hydrogen is its cost-effectiveness. According to the IEA, the cost of grey hydrogen is approximately USD 2/kg.

Blue Hydrogen: While grey and green hydrogen are the two best-known categories of hydrogen, some subcategories have been presented to reflect the properties between clean and polluting hydrogen. This category is blue hydrogen which is not as clean as green hydrogen but more environmentally friendly than grey. Production of blue hydrogen mostly corresponds to the process of grey hydrogen. Fossil fuels are usually raw materials, but blue hydrogen production processes use Carbon Capture and Storage (CCS) Technology. It means that carbon emissions released in the process are recovered and have not entered the atmosphere.

the potentials of green hydrogen production from hydropower energy

and its application in electricity regeneration and replacement of petroleum products from the transportation sector in Nepal. The potential surplus hydroelectric energy, and hydrogen production potential from the surplus energy considering different scenarios, is forecasted for the study period (2022-2030). The results showed that hydrogen production potential ranges from 63,072 tons to 3,153,360 tons with the utilization of surplus energy at 20% and 100% respectively, in 2030. The economic analysis of hydrogen from hydropower projects shows that electricity is valued based on per kg of hydrogen when the surplus electricity is provided at feasible lower price values compared to the US $1.17. It is found from research of Kathmandu University that hydrogen production from spilled hydro energy and its use in the transportation sector and independent electricity generation is a niche opportunity to lead the country towards sustainable energy solutions and an economy running on hydrogen.

Global energy-related carbon emissions reached the historic high of 36.8 (billion) gigatons of CO2 in 2022. The emissions from all fossil fuels were increased: the power sector alone accounted for nearly two-thirds of the emission growth. The increased carbon emission led to the temperature rise and is expected to be 1.5 C above the pre-industrial level in 2100. To restrict this temperature rise, there is need for a decline in the global emission by about 45% from 2010 levels by 2030, reaching net zero by 2050. Hydrogen (H2) is fast emerging as an alternative energy carrier with the highest heat value of

120-142 MJ/kg compared to 44 MJ/kg of gasoline and 20 MJ/kg of coal. Most of the countries around the world are focusing on green hydrogen technologies to reduce carbon emissions from industries, transport, and commercial sectors. By 2050, it is projected that the green hydrogen aims to exceed 540 million metrics tons with the transportation sector alone contributing to 154 million metric tons of the total share.

Hydrogen production potential from hydropower can be estimated using two basic approaches. The first approach is by assuming a certain percentage of the available economic hydropower potential is utilized in the production of H2 by electrolysis, like the study done in Venezuela. The second approach is to assess hydrogen production potential based on the electricity that would have been surplus and curtailed due to demand reduction or increased production from increase in water inflows during the rainy season in the ROR plants. Studies done following the latter approach have shown that hydrogen production potential from surplus hydro energy is very effective and generates large values from curtailed energy. Nepal is one of the hydro rich countries in the world with huge hydropower prospects. More than 30,000 MW of hydropower projects are at the developmental stage in Nepal. The forecasted domestic demand for electricity is much lower than production within the next decade.  It is projected that around 3000 MW of energy is going to be surplus in Nepal by 2030 due to an imbalance in the supply and demand scenario. More than 90% of the hydropower plants in Nepal are run-off-river types. As a result, the existing hydropower has not been run on full capacity utilization and is not able to meet the electricity demand in the country during the dry season. During the rainy season, the hydro energy has been surplus and is being curtailed without generating any values. The energy supply mix shows that fossil-based energy has a share of 25% compared to 7% combination with electricity and renewable energy supply in 2019. Increased capacity utilization of hydropower and producing hydrogen from the hydropower surplus electricity is one of the possible options to addressing the energy distribution problem in Nepal. To generate value, from the future surplus electricity, there is need to initiate the study related to hydrogen production potential in Nepal and in end uses. A study done in 2008 projected that Nepal has the potential to produce hydrogen from existing hydropower plants during the off-peak load by utilizing surplus electricity. The possibility of utilizing produced hydrogen energy to replace the existing fossil fuels was also done in the study. The result indicated the potential of producing 8370 tons of hydrogen when 20% of surplus energy in 2005 was utilized, and that hydrogen has the potential to replace 31,680 kL of gasoline.  As there has been quite a rapid development in hydrogen production technologies compared to that of 2008, a new study is needed to identify the future potential of green hydrogen production and end-use for a hydro-rich country like Nepal. Nepal needs to focus on utilizing abundant hydro-energy to produce green hydrogen for sustainable energy solutions and for the transition to a hydrogen-based economy, balancing the future energy distribution scenarios: increasing the share of renewables and electricity.

Hydrogen fuel cells are cells that contain hydrogen as fuel. Hydrogen fuel is a zero-emission fuel that releases energy during combustion or through electrochemical reactions. Fuel cells and batteries produce an electric current through a chemical reaction, but a fuel cell will produce energy if there is fuel, thus never losing its charge.

For green hydrogen to be successful and achieve a significant position in the energy market, extensive demand in several different industries is required. Hydrogen can be exploited in the numerous sectors of which transport, power generation, building’s heating, industry energy, and industrial feedstocks are considered primary consumers. Decarbonization is exceedingly challenging in specific sectors such as transportation. Green hydrogen could provide a possible solution to this challenge as a clean fuel option. One of the main advantages of hydrogen is its lightness. One kilogram of hydrogen contains approximately 150 times more energy than the equivalent weight of a lithium-ion battery. When a more extended range is desired, electric cars’ mass needs to be increased due to larger batteries, while the mass of hydrogen fuel cell cars remains on the same level. There is a strong focus on minimizing the weight to achieve the best possible fuel consumption and aircraft performance in aviation. Therefore, hydrogen as a fuel is a desirable option from an aviation point of view.  In addition, hydrogen is also considered to become one of the primary fuels for road traffic. Greenhouse gas emissions in transportation have increased in previous decades while overall emission levels have reduced in the EU.

Where does India stand regarding green hydrogen production?

India has set ambitious renewable energy targets and has been making efforts to increase its renewable energy capacity. The country aims to achieve 450 gigawatts (GW) of renewable energy capacity by 2030, and green hydrogen could play a crucial role in achieving this goal. To facilitate the development of green hydrogen, the Indian government has been working on policies, regulations, and incentives to encourage investment in the sector. There have been discussions on creating a National Hydrogen Energy Mission to promote research, development, and deployment of hydrogen technologies.

 

आकृति

Posted on by The Everest Post

एउटा आकृति

जो बन्थ्यो खिचीमिची

बाँकी लेख्नै छोडिएको कलमको निबले,

बेस्सरी धर्का तानेर

बनेको मुटुको रातो डोबझैँ

इन्द्रेणी रोमाञ्चका

बाफहरू उठिरहन्थे

पिउँदै गरेको अमेरिकानो कापबाट

दिन छुटे कि

समय छुट्यो

मन छुट्यो कि

आकृति छुट्यो

वा छुट्यो कविताको मीठो हरफ,

तिम्रो सुन्दर आकृतिझैँ ।

…

खोजी रहेँ सोची रहेँ,

भावीले मेरा लागि भाग्य कोर्यो कि तिम्रो आकृति,

वा धमिला हुन लागेका धर्साहरू

गुलाबका पत्र–पत्रले फेरि केरमेट गर्दै,

जोड्दै

उनी बनाउँदै छिन् कि फेरि त्यही सुन्दर आकृति

जोसँगै समुद्रमा साँझका छालहरू

स्निग्ध भएर चिसो हावाले बयेली खेलेझैँ,

कानमै सुसाउने छन्

र, फुसफुस मसँग बात मारिरहेका छन्

तिम्रै आकृति भएर ।

…

प्रतीक्षा गर्दै रहेँ,

रातमा समुद्री आँधीले बनाएको निस्तब्धामा

वा हुरीआँधीले अझै चकमन्न बनाएको

आकाशको अँध्यारो सन्त्रासमा

चट्याङकै भए पनि मधुरो

किरिङमिरिङ उज्याला धर्काहरूले

कोरिरहेँ तिम्रो आकृति

र, मुग्ध भए आफैँसँग

तिम्रै आकृतिमा ।

…

(लेगोस, नाइजेरिया) ९/३/२०२४

आमा, म आउँदै छु

Posted on by The Everest Post

आमाको मृत्युमा आँसुुसम्म बगाउन नपाएको
त्यो अभागी छोराका लागि
महाकालीको झोलुङ्गे पुलको भोटेताल्चा नखोल्ने
निर्दयी शासकको मैले भरोसा गरिरहन सकिनँ
र आमा,
मैले मध्यरातमा शासकहरूको
यो सहर छोडेको छु
म हिंड्दा हिंड्दै ढलिनँ भने
भोक प्यासले गलिनँ भने
आमा, म आउँदै छु ।

माथिको आदेशमा
गौंडा गौंडा कुरेर बसेका
प्रहरी दाइको मन पग्लिएपछि
गोडा चलाउन पाएको छु
खिइएर चप्पलले साथ छोडिसक्यो
अब हिंड्नलाई यी एक जोर पैताला बाँकी छन्
यी पैताला खिइएनन् भने
म एकदिन अवश्य पुग्ने छु
आमा, म आउँदै छु ।

न्याय नपाए गोरखा जानु भन्थे
त्यही गोरखामा भोकभोकै मर्नुपर्ने भएपछि
मैले न्यायको आस गरिरहन सकिनँ
र मैले गोरखा र उसको न्याय
मध्यरातमा त्यहीं छोडेर
साथीहरूसँगै
मेरो प्यारो सुदूरपश्चिमलाई गन्तव्य बनाएको छु
आमा, म आउँदै छु ।

सरकारले सबै कुरा स्टक छ भन्दै
फलाकिरहेको रेडियो सुनेर
फुटाउन मन लाग्छ
जिन्दगी भर नसकिने दुःख बाहेक
केही स्टक भएन
छन् त जिन्दगीभर नसकिने दुःखका चाङहरू
शासकका वरिपरि रहेका केही भारदारहरूले महसुस
गर्न पाएको
त्यो सुखी नेपाली समृद्ध नेपालको सपनाले
गिज्याउँछ, बिजोर चप्पलमा सुदूर बाटो हिंडेको
यो भुइँमान्छेलाई
यो बाटो र दुःख उस्तै छ
कहिले नसकिने
कहिले नटुङ्गिने
दुःखको पहाड
अझै अग्लो अग्लो
झन् अग्लो हँुदै गएको छ
आकाश छुने गरी
भोक त समुन्द्र झैं पैmलिएको छ
आँखाले नदेखिने गरी
सरकारले न त भोक देख्यो
न त यी असङ्ख्य पीडाहरू
संवेदनाहीन यो सरकार
र, उसको सिंहदरबारलाई
मध्यरातमा यहीं छोडेर
आमा, म आउँदै छु ।

जहानलाई बुलाकी
आमालाई एकसरो धोती
र सन्तानलाई केही नाना
जोहो गर्न यसैगरी मध्यरातमा
त्यो प्यारो आँगन छोडेको थिएँ
त्यति बेला
केही थान सपनासँगै छोडेको थिएँ
त्यो प्यारो घर
यस पटक त साथमा केही छैनन्
त्यो सपना यो सहरले निलिदिएपछि
यो शरीरबाहेक केही बाँकी छैन, साथमा
त्रिशूलीसँगै बगेका छन्
सपनाहरू
खुसीहरू
आकाङ्क्षाहरू
र, सरकारप्रतिका भरोसाहरू
सिंहदरबार र त्यसभित्र बस्नेहरू
उस्तै उस्तै भएका छन्
जो बोल्दैनन्
बस ठिङ्ग उभिएर रमिता हेरिरहन्छन्
यी खिइएका पैताला
र कङ्क्रिट छिचोल्दा छिचोल्दा
उठेका फोका
र ती फोका फुट्दा
त्यससँगै बग्ने रगत
रगतले बनाएको बाटो
पछाडिको साथी त्यही रगत पछ्याएर
पछिपछि कैलाली पुग्दै छ
थाहा छैन सँगै सहर छोडेको साथी
जनकपुर पुग्यो कि पुगेन
बर्दिया हिँडेको साथीको
कुनै सन्देश छैन
आमा, म आउँदै छु ।

आमा, यो शहरमा बाँदर पनि भोकै भए
हामी पनि भोकै भयौं
बाँदर र हाम्रो जीवनको मूल्य
उस्तै उस्तै भयो
न प्यास कसैले सोध्यो
न भोक कसैले सुन्यो
सोलुबाट हिंडेर चार दिनमा
यो सहर पसें
अतिथि देवो भवः हराएको यो शहरमा
वास नमिलेपछि
आर्यघाटमा जलाउन राखिएका
ती शवहरूसँगै
रात छटपटीमै बित्यो
फर्केर फेरि पस्न नपरोस् यो शहरमा
ढुङ्गा फर्काएर आएको छु
आमा, म आउँदै छु ।

नागढुङ्गा परको नेपाल यिनले देखेका भए
यिनलाई दुख्थ्यो होला दार्चुलाको घाउ
अहिले दार्चुला नदुखेको यिनलाई
चुनावमा वर्षौंदेखि मिचिएको कालापानी
याद आउने छ बेस्सरी
हो, यिनलाई कालापानी दुख्ने छ चुनावमा
यिनको राष्ट्रवाद चुनावमा उर्लिने छ
साउनको महाकालीको भेलझैँ
ओम्नीको चास्नीमा डुबेका
यतिलाई सर्वस्व सुम्पेकाहरू
कात्रोमा पनि कमिसन खान खोज्नेहरूबाट
मैले यो ज्यानको रक्षा होला भन्ने ठानिनँ
हो, आमा त्यसैले मध्यरातमा मैले
यो बिरानो शहर छोडेको छु,
आमा, म आउँदै छु ।

सोफेस्टिकेटेड आलिसान महलमा
अत्तर छर्केर बसिरहने
शासकका नजरमा
उत्ताउलो भएछ,
आमाको मृत्युमा आँसुु बगाउनु
आमाको मृत्युमा
मुखाग्नि दिन नपाउँदाको पीडा
कहाँ बिसाउनु ?
विखण्डनका नारा उराल्नेलाई
रातो कार्पेटमा स्वागत गर्ने शासकहरूले
टिष्टा, नालापानी र सतलजमा
रगत बगाउने पुर्खाको
सन्तानलाई सीमापारि रोकेर
बहादुरी देखाएको छ ।

आमाको मृत्युमा
रुन नपाएर छट्पटिएको
त्यो कालीपारिको दाइ
उत्ताउलो भएछ, शासकका नजरमा
महाकाली सुसाउन छोडेको बेला
ती आँखाबाट बगेका आँसुुले
नछुने शासकहरूको भर कसरी पर्नु !

बेखर्ची छु, खल्तीमा सुको छैन
भोकलाई पटुकाले बाँधेर
चुप लगाएको छु
ओत लाग्ने छानो नभएको
भुइँमान्छे म
यो आकाश ओढेर
सुत्न मिल्ने भए
त्यसैलाई ओढेर सुतिदिन्थे
प्यास मेट्न रित्याएर त्रिशूली पिइदिन्थे
गोदामहरू खाद्यान्नले भरिएको
यो सहरमा
भोकभोकै
अनिद्रामा बसिरहन सकिनँ
र मध्यरातमा यो शहर छोडेर
आमा, म आउँदै छु ।

मजदुरहरूका नाममा
सत्तामा पुगेकाहरू
चौकीदारी गर्दागर्दै
शासक बनेकाहरू
फगत शासक मात्र बनेछन्
बिर्सिएछन् मजदुरका व्यथा
बिर्सिएछन चौकीदारका पीडा
खबरदार भित्र पस्यौ भने !
तिमीसँगै सर्ने छ, सङ्क्रमण
तिमीलाई आउन कसले भन्यो यो बेला ?

शासकले खटाएको सिपाहीले
काला पहाड नाघेर आएको
कालीपारि दाइलाई
सीमामा प्रश्न गर्‍यो–
थाहा छैन तिमीलाई, लकडाउन छ भनेर ?
शासकको निर्देशनमा
बोलेको सिपाहीलाई
मुखभरिको जवाफ दिने मन थियो,
उनलाई थाहा थियो लकडाउन
सीमापारिबाट आफ्नो देश देख्दा
दिल्लीबाट चौध दिन हिंडेर
सीमामा टेक्दा
कम्ती खुसी भएको थिएन उनको मन
पीडाले होइन,
खुसीले बगेको थियो उनका आँखामा आँसुु
भोक, प्यास अनि
त्यो लामो उराठलाग्दो बाटोमा
खाएको तातो हावा
तातो हावाले पोलेर
बिरूप बनाएका अनुहारहरू
पट्पटी फुटेर
रक्ताम्य भएका पैतालाहरू
देखिने र नदेखिने असङ्ख्य पीडाहरू
सबै बिर्सिएको थियो ऊ
कालीपारिबाट आफ्नो देश देख्दा ।

आमा, कालीपारि रहेको दाइ
महाकालीको झोलुङ्गे पुलको
भोटे ताल्चा खोलेपछि
पक्कै आउने छ
शासकले म हिंड्ने सडकमा
भोटे ताल्चा लगाएनन् भने
आमा, म आउँदै छु ।

हिंड्दा हिंड्दै आजित भएपछि
कम्मरमा बाँधेको नाम्लोसँगै
पटक पटक
हाम फाल्न खोजें त्रिशूलीमा
अहँ मनले मानेन
मेरै बाटो हेरेर बसेकी जहान
अनि बुढीआमा
र, बाबा भन्न बल्ल सिक्दै गरेको
छोरोको मुहार
झल्झली सम्झिएँ
र, पछि हटे यी पाइला
बाटो लामो छ
थाहा छैन कति दिनमा पुग्छु
पर्खी बस्नू छोरो आउँदै छ भनी
हो, आमा म आउँदै छु ।

सिपाही दाइलाई भनिदिनू,
काली झैं कर्णालीका ढोका नथुनिदिनू
बाटो हेरेर बसेकी छिन् मेरी बुढीआमा
बिन्ती सिपाही दाइ,
कर्णालीको ढोका नथुनिदिनू
यो निर्जन निकुञ्जको बाटो हँुदै
म पुग्दै छु, साथीहरूसँगै चिसापानी
आमा, म आउँदै छु ।

हो आमा,
मलाई माथिको निर्देशनमा बाटोमै
कसैले थुनेनछन् भने
म आउँदै छु ।
आमा, म आउँदै छु ।

(यो कविता कोभिडको दोस्रो चरणको लकडाउनमा सोलुबाट काठमाडौं, काठमाडौंबाट पैदल कैलाली र भारतको दिल्लीबाट हिंडेरै सुदूरपश्चिम आइपुगेका नागरिकहरूप्रति समर्पित छ । र यो कविता समर्पित छ, आमाको मृत्युमा दागबत्ती दिन नपाएका ती व्यक्तिप्रति, जसले सरकारले महाकालीको पुलको ढोका नखोलिदिएका कारण आमाको अन्त्येष्टिमा सहभागी हुन पाएनन् । यो कविता ती आमाहरूप्रति समर्पित छ, जो त्यतिबेला सङ्क्रमित भएर अस्पतालको शय्यामा अक्सिजनको अभावमा छट्पटाइरहेका थिए । र, तिनका सन्तानहरू जीवनरक्षाका लागि हरसम्भव प्रयत्नहरू गरिरहेका थिए, एक थान सिलिन्डरको खोजीमा भौंतारिरहेका थिए । अस्पतालको शय्यामा अक्सिजनको अभावमा छट्पटाइरहेका सबै आमाहरूको स्वास्थ्य लाभको कामना गर्दै लेखिएको यो कविता तिनैलाई समर्पण गरेको छु ।)

(वि.सं. २०७६ वैशाख ७ गते, तारानगर, धनगढी)

उपाध्यायको कविता संग्रह आमा म आउँदैछुबाट ।

पहिचान र सम्मानको खोजीमा महिला आप्रवासी श्रमीकहरु  

Posted on by The Everest Post
श्रम आप्रवासन र नेपाल अब पर्याय जस्तै बनिसके । अर्थतन्त्रको मेरुदण्ड रेमिट्यान्स बनेको तथ्य अब नयाँ रहेन । रेमिट्यान्सकै कारण परिवार र समाजमा उल्लेख्य आर्थिक सामाजिक परिवर्तन भइरहेका छन् । बहुसंख्यक परिवारको यो वा त्यो किसिमले रेमिट्यान्स जीविकोपार्जनको स्रोत हो चाहे त्यो भारतमा श्रम गरेर होस्, चाहे खाडी राष्ट्रमा वा अन्य पश्चिमी राष्ट्रहरुमा होस् । तर दुर्भाग्य राज्यले श्रम आप्रवासन, खासगरी निम्न तथा निम्न मध्य बर्गीय परिवारहरुको गन्तव्य खाडी राष्ट्रमा हुने आप्रवासनलाई सुरक्षित र निष्पक्ष बनाउन सकेको छैन । हरेक दिन जस्तो देश भित्र वा गन्तव्य मुलुकमा बैदेशिक रोजगारीसँग जोडिएर आउने समस्याहरु दैनिक जीवनमा समाचार बनिसके ।
शुरुवाती अवस्थामा पुरुषको बाहुल्यता रहेको श्रम आप्रवासनमा बिस्तारै महिलाको सहभागीता बढ्दै गयो । आप्रवासनले महिलाहरुलाई घर र समाज बाहिरको संसारसँग परिचित गराउँदै र आर्थिक अवसरहरुसँग जोड्दै त लग्यो, तर यो सँगै आप्रवासन र रोजगारका क्रममा महिलाहरुप्रतिहुने विभेद, हिंसा, वेचविखन, श्रम र यौन शोषण, देश र गन्तव्य मुलुक दुवैतर्फ हावी हुँदै गयो । यस्ता घटनाहरु बढ्दै गर्दा राज्यले महिलाहरुका लागि श्रम आप्रवासन सुरक्षित, निष्पक्ष र सहज बनाउदै यसलाई मानवअधिकारको पक्षवाट वकालत गर्नुको सट्टा यस प्रक्रियालाई जटील, विभेदकारी र अनुदार बनाउँदै लग्यो ।
गन्तव्य मुलुक र रोजगारदाताहरुसँग निष्पक्ष र हिंसा रहित रोजगारीको सुनिश्चित गरी आर्थिक र अन्य लाभको अवसर लिनको सट्टा महिलाहरुको हिंडडुल गर्ने, रोजगारीको छनौट गर्ने स्वतन्त्रताको अधिकारलाई बन्देज गर्दै एक पछि अर्को नियमनहरु लागु गर्दै गयो । उदाहरणका लागि घरेलु श्रमिकका लागि जाने महिलाको उमेर २४ बर्ष हुन पर्ने, रोजगारीमा जान वडाको सिफारिस चाहिने, अभिभावकको सहमती हुनु पर्ने, घरेलु श्रमीकका रुपमा जान निश्चित देशहरुमाथि प्रतिवन्ध लगाउने आदि छन् । सरकारका यस्ता निर्णयहरु समय, समयमा परिवर्तित भइरहने गर्दछन् । तर के यस्ता निर्णयहरुले श्रम आप्रवासनमा महिलाहरुमाथि हुने समस्याहरुको न्यूनीकरण भएको छ त ? निश्चित पनि छैन । यसको विपरीत बेचविखनका दलालहरुले यस्ता नियमहरुको फाइदा उठाएर झनै बढी शोषण गरेको, गैर कानूनी बाटोको प्रयोग गरेको, आप्रवासनको तयारी देखि गन्तव्य मुलुकमा पग्ने क्रममानै असंख्य शोषण र हिंसाका श्रृंखला तयार गरेको, आप्रवासनका नाममा वेचविखन गरेको, गन्तव्य देशमा बन्धक बन्नुपरेको दृष्टान्तहरु आप्रवासन सम्बन्धि अनुसन्धानका प्रतिवेदनहरुले बोल्दछन् ।
बैदेशिक रोजगार विभागको वि।सं। २०६५ देखि २०८० सम्मको तथ्यांक अनुसार जम्मा ३४४,६७९ जना महिला बैदेशिक रोजगारीमा छन् । तर यो कानूनी वा औपचारीक बाटोवाट जानेको मात्र तथ्यांक हो । गैरकानूनी वाटोवाट गएकाहरुको तथ्यांक कहीं भेटिदैन, यो संख्या निकै ठूलो हुने निश्चित छ । सबै जोखिम र कठिनाइका वावजुद महिलाले श्रम आप्रवासनवाट परिवार र समाजमा उल्लेख्य योगदान गरिरहेको यथार्थ हाम्रो सामु छ । योगदान परिवार र समाजमा मात्र सिमित नरहेर देशको अर्थतन्त्रमा पनि छ । यद्दपि महिला श्रमीकको सबल पक्षलाई केन्द्रविन्दुमा राखेर बहस हुने गरेको छैन । बरु श्रम आप्रवासी महिलाहरुलाई उनीहरुले भोग्नुपरेको अन्याय, शोषण र हिंसालाई आधार बनाएर सँधै लाचार, र कमजोर पात्रको रुपमा प्रस्तुत गरिइन्छ र सुरक्षीत बनाउने नाममा महिलालाई हेर्ने परम्परागत पितृसत्तात्मक सोचलाई निरन्तरता दिंदै उनीहरुको स्वतन्त्रता र आत्मसम्मान माथि विविध माध्यमवाट प्रहार गरिइन्छ । यसले आप्रवासी महिला श्रमीकको आत्मविश्वास बढाउनुको सट्टा मनोबल र समाज र परिवारमा उनीहरुको उपस्थितिलाई कमजोर बनाउँदछ ।
श्रम आप्रवासनमा नै किन ?
१७ बर्षकै उमेरमा विवाह भएको सपनाको कही समयपश्चात डिभोर्स भयो । आमा र एक वच्चाको जिम्मेवारी सपनाको काँधमा रहेकी सपनाको कमाइ महिनाको रु १५०० थियो । बैदेशिक रोजगारीमा गएमा पैसा कमाउन सकिने सल्लाह पश्चात उनी एजेन्टको सहयोगले बिदेश लागिन् । तर यो यात्रा सोचे जस्तो रहेन । मुम्बइमा लगेर एक महिना राखेपछि दलालले कुवेत पर्याए । एक स्थानवाट अर्कोतर्फ कयौ पटक सार्दै, अनेकौ हन्डर खादै एकदिन अन्य धेरै महिलाहरु थुनिएर राखेको एक मस्जिदमा पुगिन् । त्यहाँ इन्डोनेसिया, मलेसिया, बंगलादेश, पाकिस्तान, श्रीलंकाका महिलाहरु थिए । फरक देश र परिवेशका सबैको सपना पैसा कमाएर परिवार चलाउने थियो । आफ्नै देशका दलालवाट ढाँटिएर, ठगीएर, वेचिएर त्यस स्थानमा जम्मा हुन पुगेका उनीहरुले गन्तव्य देशमा हिंसा, शोषण, पीडा र अपमान खेप्नुपरेको थियो । सबैका पीडाका कथा उस्तै थिए । केही समयमा सपनालाई दलालले कुनै अर्कै स्थानमा पुर्यायो जहाँ उनले आफ्नो धर्म परिवर्तन गर्नुपर्ने भयो । त्यस घरमा अन्य महिलाहरु पनि काममा थिए । उनीहरुवीच रंगको अन्तर थियो । सपना गोरी थिइन् अरुको रंग कालो । रंगको आधारमा भेदभाव थियो । कसैका शरिरमा आइरनले पोलेका घाउहरु थिए, कतिका अन्य धेरै खालका शारिरीक चोटपटक थिए । उनीहरुलाई एकअर्कासँग बोल्न बर्जित थियो, यद्दपि भाषाका कारण कसैसँग दोहोरो कुरा पनि हुँदैनथ्यो । उनीसँग संचार गर्नसक्ने केही साधन थिएन । मालिकले उनको खातामा पैसा पठाइदिन्थे तर कति पठाउने कुनै निश्चित थिएन, त्यो पठाउनेको तजबीजमा भरपथ्र्यो । सपना केही कसो गरेर यहाँवाट उम्किइन र साउदी पुगिन्, त्यसपछी दुवई । अस अवधिमा केही पैसा कमाउन, परिवारको अवस्था सुधार्न सफल भइन् र घर फर्किने निधो गरिन् । तर गाउँ फर्काइ सोचे जस्तो सुखद् भएन । उनलाई एचआइभी बोकेर आएको र अन्य धेरै प्रकारका लाञ्छनाहरु लगाइयो । छोराको नागरिकता बनाउन बाबु खोजियो । यी सबै अवरोध, अपमान र धोका सहेरै भएपनि उनले संघर्ष गर्न छोडिनन् । महिला समूहहरुमा आबद्ध भइन्, तालिमहरुमा सहभागी भइन र आफ्नो जीवनलाई पुन नियन्त्रणमा लिइ स्वयंलाई समाजमा स्थापित गराइन् । केही समय अगाडि भएको एक अन्तर्राष्ट्रिय कार्यक्रममा सपनाले आफ्नो कथा सुनाइन् । उनकै जस्ता कथाहरु बंगलादेश, श्रीलंका, भारतका अन्य महिलाहरुले पनि साझा गरे ।
सपना, दक्षिण एशियाली देशहरुकी एक प्रतिनिधि पात्र हुन् । संरचनात्मक रुपमा नै पछाडि पारिएका सपनाहरु शिक्षा, सीप, अवसर, सूचनावाट बन्चित हुन बाध्य छन् । आर्थिक अधिकारमा पहुँच नभएता पनि पारिवारीक जिम्मेवारी बोझ भने सँधै काँधमा बोक्छन् । र आर्थिक उपार्जनका अवसरका खोज्ने क्रममा बाध्यात्मक रुपमा (अपवादमा रहरका घटना बाहेक) देश भित्रै वा बाहिर श्रम आप्रवासन रोज्न बाध्य हुन्छन् ।
नेपालमा द्वन्द्वपश्चात विविध कारणहरुले महिलाहरु श्रम आप्रवासन रोज्न बाध्य भएका छन् । तर आप्रवासनका क्रममा देश भित्रै र बाहिर पटक पटक अपमानीत र पीडित हुन्छन् । हरेक परिस्थितिको समाना गर्दै श्रम गर्छन्, परिवारको भरथेग गर्छन्, छोराछोरीको शिक्षा, स्वास्थ्यमा लगानी गर्दछन्, देशकै अर्थतन्त्रमा योगदान पुर्याउँछन् । तर दुर्भाग्य, श्रम आप्रवासन पश्चात घर फर्किदा कतिपय अवस्थामा आफ्नै परिवार, समाजवाट तिरस्किृत भइ पुन बिदेशिन बाध्य हुन्छन् । धेरै महिलाहरु बिदेश गएर भोग्नुपर्न सक्ने जोखिमहरु थाहा हुँदा हुँदै पनि यो निर्णय लिन्छन् । किनभने उनीहरुका लागी बिदेशमा भोग्नु पर्ने पीडा भन्दा आफ्नै परिवार र समाजमा भोग्नुपर्ने लान्छना र वहिष्करण अझै बढी अपमानजनक हुन्छ ।
श्रम आप्रवासी पुरुषहरु पनि वेचविखन र शोषणमा नपर्ने होइनन्, तर समाजले महिला र पुरुषलाई गर्ने फरक व्यवहारका कारण उनीहरुले भोग्नुपर्ने हिंसा र विभेदका प्रकारहरु पनि फरक हुने गर्दछन् । उदाहरणको लागी अधिकांस पुरुषहरु बिदेश जानलाई घरेलुहिंसा भोगेको वा पारिवारीक बहिष्करणमा परेका घटना कमै हुन्छन् । प्राय उनीहरु पारिवारिक सल्लाह अनुसार, स्वेच्छाले वा रोजगारीका अवसर नभएका कारण कमाइ गर्न गएका हुन्छन् । त्यस्तै रोजगारीका क्रममा पुरुषहरुले (अपवाद बहेक) श्रम शोषण र अन्य मानसिक शारिरीक हिंसा भोग्नु परेता पनि यौन हिंसा भोग्नुपर्दैन जुन महिलाले पाइलै पिच्छे भोग्नुपर्ने हुनसक्छ । बैदेशिक रोजगारीवाट फर्किए पश्चात पुरुषको समाजमा हैसियत र इज्जत बढ्न जान्छ यसको विपरीत महिलालाई उनले परिवारमा गरेको योगदानलाई नजरअन्दाज गर्दै अपमान, तिरस्कार र निर्णयात्मक प्रश्नहरु गरिइन्छ, जसका कारण आफ्नै परिवार र समाजमा स्थापित हुन समेत अर्को संघर्ष लड्नु पर्ने हुन्छ ।
श्रम आप्रवासन : सुरक्षित मात्र कि निष्पक्ष पनि ?
सुरक्षित श्रम आप्रवासनले आप्रवासी श्रमीकलाई ज्ञान, सीप, र सूचनावाट सुसूचित गराउँदै सुसूचित निर्णय लिन सक्षम बनाउने भन्ने अवधारणा राख्दछ भने निष्पक्ष श्रम आप्रवासनको अवधारणाले निष्पक्ष भर्ना प्रक्रियालाई केन्द्रमा राख्दछ जसमा आप्रवासी श्रमीकको कार्यस्थलमा हुनुपर्ने श्रम अधिकारको सुनिश्चितता हुन पर्ने तर्क रहन्छ । यस अन्तर्गत गुणस्तरीय काम, सुरक्षीत र सम्मानीत कार्यस्थल, समानता, न्यायीक ज्याला, काम गर्ने अवधि र समयको सुनिश्चितता, संगठनगर्न पाउने अधिकार आदि हुन्छन् । तर अधिकांश महिलाहरु जाने भनेको घरेलु श्रमीकका रुपमा हो, जुन आफैमा अनौपचारीक क्षेत्रभित्र पर्दछ । गन्तव्य देशहरुमा अनौपचारीक क्षेत्रका कामदारहरुको कार्यस्थलमा हुनुपर्ने मापदण्डहरु पूरा भए नभएको निर्धारण गर्ने वा अनुगमन गर्ने कुनै संयन्त्र छैन । यता राज्यले पनि श्रमीक जानुपूर्व नै यी सबै कुराको सुनिश्चितता गर्दैन । परिणामस्वरुप श्रमका लागि बिदेशिने बहुसंख्यक महिलाहरु अकल्पनीय शोषण र हिंसा भोग्न बाध्य हुन्छन् ।
श्रम आप्रवासनको बिषयलाई महिलावादी दृष्टिकोणवाट नहेरी समग्रतामा केवल रेमिट्यान्स भित्र्याउने उद्देश्य मात्र राख्नाले यस्तो हुन जान्छ । त्यसैले द्धिदेशीय श्रम सम्झौता गर्ने बेलामा नै स्रोत र गन्तव्य मुलुक दुवैका निति, नियम, व्यवहार, श्रम सम्भौताहरुको महिलावादी दृष्टिकोणवाट विश्लेषण हुनुपर्दछ । कामदार स्वयं सचेत र सुसूचीत भई सही निर्णय लिन सक्ने हुनु जती महत्वपूर्ण पक्ष हो, त्यो भन्दा अझै महत्वपूर्ण गन्तव्य मुलुकमा आप्रवासी श्रमीकको अधिकार सुरक्षित, निष्पक्ष र न्यायपूर्ण हुनु हो । श्रम बजार नै लैंगिक विभेदग्रस्त भएसम्म महिला कामदार सम्मानीत हुन सक्दैनन् । यसको पैरवीको लागि स्रोत मुलुकको सरकार लगायत श्रमीक अधिकारको पक्षमा काम गरिरहेका संयुक्त राष्ट्रसंघीय निकायहरु जस्तै आइएलओ, आइओएम लगायत अन्य अन्तर्राष्ट्रि«य संस्थाहरुले पनि महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छन् । तर गन्तव्य मुलुकहरुले यसको जिम्मेवारी र जवाफदेहीता लिनु अपरिहार्य हुन्छ, जुन अहिले भएको छैन ।
यसका अलावा सुरक्षित आप्रवासनका नाममा महिलाहरुको आधारभूत मानवअधिकारको हनन् गर्ने कामहरु राज्यले तुरुन्तै बन्द गर्नु पर्दछ । कल्याणकारी अवधारणामा आधारित भएर महिलालाई सँधै बिचरा, निरीह, निर्णय क्षमता बिहीन प्रस्तुत गर्ने, उनीहरुको हिंडडुल गर्ने, रोजगारी छनौट गर्ने स्वतन्त्रतामाथी प्रतिबन्ध लगाउने कार्यहरु भनेको मानवअधिकारको हनन् मात्र होइन कि लैंगिक समानताका निम्ति राज्यले सुनिश्चित गरेका राष्ट्रिय र अन्तराष्ट्रिय कानून, र सम्झौता विपरीत समेत हो । राज्यले श्रम आप्रवासनका माध्यमवाट महिलाहरुले अर्थतन्त्रमा गरेको योगदानको सही पहिचान, मूल्यांकन र सम्मान गर्न नसक्नु अर्को दुर्भाग्यपूर्ण पक्ष हो । यसका निम्ति परिवार, समाज र राज्य संरचनाहरु सबैको भूमिका रहन्छ । सबै तहका सरकारले श्रम आप्रवासमा जान चाहने, गएका वा फर्किएका महिलाहरुको पहिचान गरी तिनका तत्कालीन र दीर्घकालीन आवश्यकताहरुको संबोधन गर्ने महिलावादी श्रम आप्रवासनका नीतिहरुको तर्जुमा र लागु गर्ने, परिवार र समाजमा सम्मानित रुपमा पुर्नएकिकरण हुने वातावरण निर्माण गर्नुपर्ने हुन्छ । श्रम आप्रवासन हरेक नागरिकको समान अधिकार हो र आप्रवासी श्रमीक महिलाको पहिचान र सम्मान निशर्त शर्त हो ।

प्रधानन्यायाधीशमा राउतलाई नियुक्त गर्न संवैधानिक परिषद्को सिफारिस

Posted on by The Everest Post

काठमाडौँ,३१ भदौ ।
संवैधानिक परिषद्को सोमवार साँझ बसेको बैठकले सर्वोच्च अदालतको प्रधानन्यायाधीशमा प्रकाशमान सिंह राउतलाई नियुक्त गर्न सिफारिस गरेको छ ।

न्यायपरिषद्ले प्रधानन्यायाधीशका लागि सिफारिस गरेका ८ जना न्यायाधीशहरु मध्य संवैधानिक परिषद्‌ले राउतलाई प्रधानन्यायाधीशमा सिफारिस गरेको हो ।

परिषद्ले वरिष्ठताका आधार सर्वोच्चका न्यायाधीश राउतलाई प्रधानन्यायाधीशमा नियुक्त गर्न सिफारिस गर्ने निर्णय गरेको बताईएको छ ।

न्याय परिषद्ले प्रधानन्यायाधीशका लागि प्रकाशमान सिंह राउत, सपना प्रधान मल्ल, प्रकाशकुमार ढुंगाना, कुमार रेग्मी, हरिप्रसाद फुयाल, डा. मनोज शर्मा, डा. कुमार चुडाल र डा. नहकुल सुवेदीको नाम सिफारिस गरी पठाएको थियो ।

प्रधानन्यायाधीश विश्वम्भरप्रसाद श्रेष्ठ आगामी १९ असोजमा ६५ वर्षे उमेर हदका कारण अवकाश हुँदैछन् ।

शेख हसिना विरुद्ध मुद्दा दर्ता, बंगलादेश फर्किए पक्राउ पर्न सक्ने

Posted on by The Everest Post

ढाका–  बंगलादेशको एक अदालतले पूर्वप्रधानमन्त्री शेख हसिनासहित उनीनिकट ६ जनाविरुद्धको मुद्दा दर्ता गरेको छ ।

राजधानी ढाकाको मोहम्मदपुर क्षेत्रमा किराना पसलका मालिक अबु सईदको कोटा सुधारको विरोधमा भएको हत्याको मुद्दालाई अदालतले स्वीकारेको हो।

अदालतले उजुरी दर्ता (सीआर) मुद्दामा लगत्तै पहिलो सूचना रिपोर्ट (एफआईआर) रेकर्ड गर्न प्रहरीलाई आदेशसमेत दिएको छ।

ढाकाको मुख्य मेट्रोपोलिटन मजिस्ट्रेट (सीएमएम) अदालतका मजिस्ट्रेट राजेश चौधरीले दिउँसो उक्त आदेश दिएको ढाका ट्रिब्युनले जानकारी दिएको छ ।

दण्डसंहिताको धारा ३०२ बमोजिम मुद्दाको संज्ञा लिएकोले अभियुक्तहरूविरुद्ध पक्राउ पूर्जी जारी गरिने ब्यवस्था छ । हसिना स्वदेश फर्किए यही मुद्दाका कारण पक्राउ पर्न सक्ने छिन् ।

अन्य अभियुक्तहरूमा अवामी लिगका महासचिव ओबैदुल कादर, पूर्व गृहमन्त्री असदुज्जमान खान कमल, पूर्व प्रहरी महानिरीक्षक (आईजीपी) चौधरी अब्दुल्लाह अल मामुन, पूर्व डीबी प्रमुख हरुनोर रशीद, पूर्व डीएमपी आयुक्त हबिबुर रहमान र पूर्व डीएमपी संयुक्त आयुक्त विप्लव कुमार सरकार छन्।

यसका साथै धेरै उच्च प्रहरी अधिकारी र सरकारी अधिकारी पनि मुद्दाका विपक्षी रहेका छन् । यसअघि मोहम्मदपुर निवासी अमिर हम्जा शातिलले सीएमएम अदालतमा मुद्दा दायर गरेका थिए।

हम्जा बोसिलामा कोटा सुधार आन्दोलनको समर्थनमा जुलुसका क्रममा प्रहरीको गोलीबाट मारिएका किराना पसलका मालिक अबु सइदका शुभचिन्तक हुन्।

हम्जाले सैद घनिष्ठ मित्र नभए पनि बंगलादेशको नागरिकका रूपमा स्वेच्छाले उजुरी दिएका बताए। सैदको परिवार पञ्चगढको बोडा उपजिल्लामा बस्छ।

कोटा सुधार आन्दोलनका क्रममा करिब ५ सय नागरिकको ज्यान गएको छ। चर्को विरोध भएपछि हसिना अगस्ट ५ मा देश छोडेर भारततिर भागेकी छन् । शेख हसिनाविरुद्धको यो पहिलो मुद्दा हो ।

सोमबार युवा तथा खेलकुद सल्लाहकार आसिफ महमुदले कोटा सुधार आन्दोलनका पीडितहरूलाई बंगलादेशभर आक्रमणकारीविरुद्ध मुद्दा दायर गर्न आग्रह गरेका थिए ।

अमेरिकामा ख्याती कमाएका सुदूरपश्चिमका भूगोलविद्

Posted on by The Everest Post

८५ वर्षअघि बझाङको व्यासी गाँउ पञ्चायत (हाल छविस पाथिभेरा गाँउपालिका) को तामाखानीमा कहलिएका एक व्यापारी थिए, भानुभक्त जोशी । ‘साहुजी’ –उनको परिचय थियो । कतिपयले पसले भन्थे । स्थानीय भाषामा पहले भन्नेको संख्या पनि उत्तिकै थियो । नामले कमैले चिन्थे । साहुजी भनेपछि नचिन्ने कमै हुन्थे । उनको पसल थियो । अहिलेको डिपार्टमेण्टल स्टोर जस्तो । जहाँ नुनदेखि सुनसम्म पाईन्थ्यो । गाँउमा कोही बिरामी हुदा ओखती पाईने ठाँउ पनि त्यही पसल थियो । उनले जडिबुटी बनाउथे । तिनै साहुजीका दुई छोरा र तीन छोरी थिए । जेठा थिए, तुलसीराम जोशी ।

भनिन्छ, उनीहरु काठमाण्डौंका रैथाने नेवार जोशी थिए । व्यापार जसको पुस्तैनी पेशा थियो । बझाङी राजाले उनका पुर्खालाई व्यापारका लागि काठमाण्डौंबाट ल्याएका थिए ।    तुलसीरामका हजुरबुवा उद्धवभक्त तामाखानीमा व्यापार गर्थे । त्यतिबेला तामाखानी बझाङको केन्द्र थियो । बझाङी राजाको दरवार त्यहि थियो । अदालत, माल अड्डा र जेल पनि त्यही । उनका बुवा भानुभक्त तामाखानीमै जन्मिए । त्यही हुर्के । र त्यही व्यापार सम्हाले । ठूलो बुवा देवीभक्तले चैनपुरमा व्यापार फैलाए । व्यापारकै सिलसिलामा डोटी सिलगढी पुगे, साहिलो बुवा । तामाखानीमा चार घर थिए । एक घर भानुभक्त जोशीको ।  भट्टका दुई घर । र एक घर बोगटीको ।

देशकै बिकट बझाङको तामाखानीमा ८५ वर्षअघि जन्मिएका तुलसी राम बझाङबाट पढ्न नेपाल पुगे । त्यतिबेला काठमाण्डौंलाई नेपाल भनिन्थ्यो । र नेपाल जाने कुरा बझाङीका लागि सपना जस्तै । सपनाको आयतन र उचाई गौण हुन्छ । जव ईच्छाशक्ति मजबुत हुन्छ । ईच्छा शक्ति भए असम्भव र पुरा हुन नसक्ने सपना केही छैन । तुलसीरामले यो कुरा सावित गरे । पढ्ने सपनाले बझाङबाट काठमाण्डौं पुगे । र काठमाण्डौंबाट अमेरिका । ५४ वर्षअघि अमेरिका पस्दा त्यहाँ मुस्किलले १५ जना नेपाली थिए । राजा जयपृथ्वी बहादुरसिंहपछि अमेरिका पुग्ने उनी दोस्रो सुदूरपश्चिमेली बने ।

साहुजी पिताको सोच थियो– छोरो पढोस । तर पढेर साहुजी नै बनोस । उनको सोच भने बेग्लै थियो । उनी त एउटा परिधि र भूगोलमा खुम्चिएर बस्ने मध्येका थिएनन । बझाङका आम जनताको भन्दा उनको सपना फरक थियो । शिवखेडाले भनेका छन्, जित्ने मान्छे कुनै अलग काम गर्दैन । उ हरेक काम अलग ढंगले गर्छ । तर तुलसीरामको भने काम पनि अलग थियो । काम गर्ने तरिका पनि अलग । त्यही अलग काम । र काम गर्ने अलग तरिकाले उनले अमेरिकामै अलग पहिचान भए । उनको कठिन संघर्ष र मिहिनेतको प्रतिफल । भूगोल विषयमा विद्या वारिधी (पिएचडी) गरे । बझाङ तामाखानीको कहलिएको साहुजीको छोरो अमेरिकामा कहिलिएको भूगोलवीद भए । प्रा.डा. तुलसीराम जोशी उनको नयाँ परिचय बन्यो । त्यतिमात्र होईन, अमेरिकाको पश्चिम भजिर्नियामा अलग पहिचान बनाए ।  उनले बनाएको ईतिहास र हासिल गरेको सफलता बिकट बझाङमा जन्मिएको एउटा सामान्य परिवारको छोराका लागि सगरमाथा भन्दा अग्लो छ ।

स्मृतिमा तामाखानी

छ बीस दरा । उहिलको बझाङको शक्ति केन्द्र थियो । अहिलेको छविस पाथिभेरा गाँउ पालिका ( यसअघि व्यासी,कडेल र मटेना गरी तीन वटा गाँउविकास समिति) ले ओगटेको भूगोल नै छ बीस दरा हो ।

पहिले बझाङी राजाको दरवार मेल्लेक (हाल जयपृथ्वी नगर) थियो । जसलाई जयपृथ्वी बहादुर सिंहले बनाएका थिए । मेल्लेकबाट हिमालहरु प्रष्टैसंग देखिन्थे । सधै जनतामाझ रहेका राजा पछि सुरक्षाका दृष्टिकोणले कोटमा सरे । मेल्लेकबाट पश्चिममा मुम्ला । मुम्लाबाट मोतई । मोतईपछि पाटा गाँउ । पाटागाँउको पश्चिम, बान्नीचौरको मुन्तिर पाताल चौर । बाटोको मुन्तिर बाहुन गाँउ । बाहुन गाँउबाट सोझै तामाखानी जाने एउटा बाटो छ । अर्को बाटो पाताल गाँउबाट सोझै गएपनि तामाखानी पुगिन्छ । तामाखानी भन्दा केही मुन्तिर सत्यवादी पाठशाला । पाठशाला छेउमै कारागार । कारागारबाट पश्चिम केही मुन्तिर १० मिनेटको दूरीमा दलितवस्ती । त्यही वस्तीभन्दा केही पल्तिर ठिंग उभिएको पहाड । र त्यो पहाडको टाकुरामा थियो, बझाङी राजाको कोट । कोट जाने एउटा मात्र बाटो थियो । दुइ तिर भीर । एकतिर जंगल । राजा ओमजंग शिकार खेल्न मन लागे, जंगल पस्थे । चराहरु उडाउथे । र उड्दै गरेका चराहरुलाई निशाना लगाउथे । भनिन्थ्यो, राजा ओमजंगको निशाना अचूक हुन्थ्यो । बन्दुक पड्कियो । चरा भुईमा खस्यो ।

८५ वर्षको उमेरमा पनि तुलसीरामको स्मृतिमा तामाखानी मात्र होईन, बझाङी राजासंग जोडिएका धेरै यादहरु पनि ताजै छन्, उनी सुनाउछन्, राजा बाहिर निस्किदा एक जना राजाको सहयोगी हुन्थ्यो, जसले छाता ओढ्याउथ्यो । चाँदीको डण्डी भएको त्यो छाताको चौडाइ ६ फिट बढि हुन्थ्यो ।

राजा जयपृथ्वीबहादुर सिंह उनले देखेनन । उनी त सुनेरै राजा जयपृथ्वी बहादुर सिंहको मानवतावादबाट प्रभावित भएका थिए । पहिलो विश्वयुद्धमा लाखौ मान्छे मारिए । त्यही खवरले राजा जयपृथ्वी बहादुर सिंह बिरक्तिए ।  संसारभरी मानवतावादको सन्देश दिन उनी दरवार छोडेर निस्किए । कोट र राजाको मोह भंग भयो । सौतेला भाई देवीजंगलाई राजपाट सुम्पे । देवीजंगपछि उनका छोरा रामजंग बझाङी राजा भए । र रामजंगको उत्तराधिकारी भए ओमजंग ।

रामजंगले कलकत्ता युनिभर्सिटीबाट हाईस्कुल पास गरेका थिए । ओमजंग लखनउ युनिभर्सिटीबाट स्नातक थिए । दुईटैको अंगेजी राम्रो थियो । भारतमा पढेर आएकाले राजा रामजंग र ओमजंगले शिक्षाको महत्व बुझेका थिए । तुलसीरामले राजा रामजंग देखे । ओमजंग भोगे । उनले नजिकबाट चिन्न र बुझ्न पाएका राजा ओमजंग थिए ।

बझाङमा शिक्षाको शुरुवात

तुलसीरामका पिताजी पढ्न लेख्न जान्ने थिए । पिताजीले भारतबाट ल्याएको चक्रवर्ती गणित घरमै पढेर उनी हिसाव गर्न सक्ने भैसकेका थिए । शिक्षाको महत्व बुझेका पिताले तुलसीरामलाई घर छेउकै सत्यवादी पाठशाला भर्ना गरे । तामाखानीमा चार कक्षाभन्दा माथि पढाई हुन्थेन । ४ कक्षा पास भएपछि तुलसीराम पढ्न सत्यवादी पाठशाला भोपुर पुगे । भोपुर तामाखानीबाट एक दिनको पैदल दूरीमा थियो । उनी भोपुर पढ्थे । भोपुरमै बस्थे । चैनपुरमा रहेको ठूलो बुवा देवीभक्तको घरमा खाना खान्थे । ठूलो बुवाको घरमा खाना खाएर करीव घण्टामा उनी भोपुर पुग्थे ।

चार कक्षामा भर्ना भए लगत्तै उनी औलोले थला परे । औलो भएपछि राजा रामजंगले उनलाई उपचारका लागि घर पठाए । झण्डै ६ महिना उनी स्कुल जान पाएनन । औलोबाट तंग्रिएपछि स्कुल फर्किदा उनका कक्षाका सहपाठीहरुले पुरै कोर्स पढिसकेका थिए । उनलाई शिक्षक रामदत्त अवस्थीले हिम्मत दिए । अंगे्रजी र गणितमा उनी तेज थिए नै । डेढ महिना शिक्षक अवस्थीले अतिरिक्त पढाएपछि भने उनको हौसला बढ्यो । परीक्षा आयो । उनले परीक्षा दिए । पास भए ।

शिक्षकले डवल कोर्स लिनेहरुको सूचि बनाए । पाँच जना विद्यार्थीले सूचिमा नाम समावेश गरे । तुलसीरामले गरेनन । एकै पटक एक कक्षा नपढेर माथि उक्लिनुलाई डबल कोर्स भनिन्थ्यो । राम्ररी पढ्न नपाएका उनले एक कक्षा नपढेर माथि उक्लिन चाहेनन । शिक्षक रामदत्त अवस्थीले उनको पढाई देखेका थिए । डेढ महिनामा पाँच महिनाको कोर्स पढ्न सक्ने तुलसीरामले डवल कोर्सको क्षमता राख्छन भन्ने अवस्थीको विश्वास थियो । पाँच कक्षामा पास भएका उनलाई अवस्थीले एकै पटक सात कक्षामा भर्ना गरिदिए । यसरी ६ कक्षा नपढेर सातमा भर्ना भए । उनी सहित ६ जना एकैपटक सात कक्षामा पुगे ।

७ कक्षाबाट पास भए । एसएलसी दिने समय आउन दुई वर्ष बाँकी थियो । शिक्षक अवस्थी नेपालको एसएलसीका बारेमा जानकार थिएनन । उनले भारतबाट एसएलसी दिलाउने सोच बनाए । र ८ कक्षामा भारतीय पाठ्यक्रम पढाउन थाले । एक वर्ष सबैले हिन्दी भाषाका पाठ्यक्रम पढे ।

त्यही बेला राजा रामजंगका छोरा ओमजंग एसएलसी दिएर काठमाण्डौंबाट आए । उनले काठमाण्डौंबाटै एसएलसी दिने व्यवस्था मिलाउछु भनेपछि हिन्दी पढाई बन्द भयो । शिक्षक रामदत्त अवस्थीसंग बिबाद भएपछि राजा देवीजंगका भित्रेनी पट्टीका छोरा गगन जंग बहादुर सिंह पढ्नका लागि काठमाण्डौं गएका थिए । उनी पद्मोदय हाईस्कुलमा पढथे । उनी काठमाण्डौं जानु पनि तुलसीरामको व्याचका लागि राम्रो भयो । काठमाण्डौंबाट गगनजंगले एसएलसीको पाठ्यक्रम मात्र पठाएनन । उनले एसएलसी दिन काठमाण्डौं आउन सल्लाह दिए । गगनजंगकै सल्लाह र जानकारीको भरमा हामीले काठमाण्डौं जाने निधो ग¥यौ, उनी भन्छन्, एसएलसी दिन काठमाण्डौं जानुमा गगन जंगको ठूलो हात रह्यो ।

एसएलसीका लागि फाराम भर्नुपथ्र्यो । र फाराममा फोटो चाहिन्थ्यो । बझाङमा त्यतिबेला फोटो स्टुडियो थिएनन । न त कसैसंग क्यामेरा नै थिए । चिनियाहरुलाई निगरानी गर्न भोपुरमा भारतले चेकपोष्ट राखेको थियो । त्यो चेकपोष्टमा आकाशवाणी सुबिधा थियो । क्यामेरा र प्रिन्टरको व्यवस्था पनि थियो । त्यही चेकपोष्टका कर्मचारीले फोटो खिचेर प्रिन्ट गरिदिए । उनीहरुलाई निकै राहत भयो । त्यो चेकपोष्ट पछिसम्म थियो ।

एसएलसी दिने समय आयो । नेपाल जान सात जनाको टोली तयार भयो । पाँच विद्यार्थी । एक जना शिक्षक । र सातौ थिए, तुलसीरामका पिताजी । उनीहरु बझाङबाट टनकपुर पुगे । त्यहाँबाट अमलेखगञ्ज । अमलेखगञ्जबाट हेटौडा । त्यहाँबाट थानकोट हुदै १५ दिनमा काठमाण्डौं । उनले सुनाए, बझाङबाट टनकपुर पुग्न ८ दिन लागेको थियो ।

बझाङबाट काठमाण्डौं एसएलसी दिन जाने उनीहरुको पहिलो व्याच थियो । जसमा स्थीरजंग बहादुर सिंह, तुलसीराम जोशी, गगन बहादुर सिंह, दीर्घराज जैसी र मान बहादुर सिंह थिए । यद्दपि राजपरिवारका सदस्यले उनीहरुभन्दा अघि नै काठमाण्डौं गएर एसएलसी दिईसकेका थिए । तुलसीराम एसएलसीमा आफ्नो व्याचमा टप भए । फेल भएका स्थिरजंगबहादुर पनि पछि पास भए । उनले एमए गरे ।

बझाङी राजाको शिक्षा मोह

बझाङी राजा उदार थिए । शिक्षा प्रेमी थिए । जनताको दुःख सुख हेर्थे । कोही अन्यायमा नपरुन राजा चिन्ता गर्थे ।

बझाङमा शिक्षाको जग राजा जयपृथ्वी बहादुर सिंहले बसाले । त्यतिबेला न स्कुल थिए । न त पाठ्यक्रम । राजा जयपृथ्वी बहादुर सिंहले वि.स.१९५८ मा अक्षरांक शिक्षा नामक पुस्तक प्रकाशन गरे । बालबोध, ज्ञानमाला,श्रेस्ता दर्पण, पदार्थ तत्वबोध, भूगोल शिक्षा,प्राकृतिक व्याकरण,शिक्षा दर्पण,तत्व प्रशंसा, व्यवहार माला लेखे । वि.स.१९६२ मा काठमाण्डौंको नक्सालमा रहेको निवासमा सत्यवादी पाठशाला खोले । जनताका छोराछोरी पढ्न थाले । राणाहरुलाई यो कुरा मन परेन । उनले बझाङको तामाखानी, मेल्लेक र भोपुरमा सत्यवादी पाठशाला खोले । भारतको पिथौरागढको अस्कोटबाट शिक्षक रामदत्त अवस्थीलाई ल्याए । अवस्थी राजाको आग्रहमा सरकारी जागीर छोडेर आए ।

अवस्थीले सत्यवादीपछि केही वर्ष डोटीमा पढाए । तर त्यहाँबाट उनी फेरि बझाङ गए । बझाङ जादा उनलाई फर्काउन डोटीबाट केही विद्यार्थी पनि संगै गएका थिए । तर उनी फर्किन माननेन । उनको राजा जयपृथ्वीसंग भावनात्मक सम्बन्ध थियो । र फेरि बझाङमै पढाउन थाले । बझाङको शिक्षाको विकासको ज्योती थिए, रामदत्त अवस्थी । उनी बिना बझाङको शैक्षिक विकासको चर्चा अधुरो हुन्छ ।

राजा जयपृथ्वी बहादुर सिंहपछि उनका सन्तानहरुले बझाङको शैक्षिक विकासमा ईटा थपे । शिक्षामा सरकारी सहयोग थिएन । शिक्षकको तलव खुवाउन गाह्रो भयो । राजा ओमजंगले पाठशाला चलाउन गाह्रो भएपछि गाँउ गाँउमा चन्दा उठाए । खेतमै गएर धान उठाए । विद्यार्थी र स्थानीयले राजालाई साथ दिए । त्यो ईतिहासका साक्षी जोशी भन्छन्, राजाले धान बेचेर शिक्षकलाई तलव खुवाए ।

राजा ओमजंग विद्यालयको पढाईका बारेमा बुझ्थे । तिमीले के पढ्यौ, एकदिन राजाले सोधे । रविन्द्रनाथ टैगोरको एउटा च्याप्टर पढ्न लगाए, जोशी भन्छन्, जुन च्याप्टर पढ्न पर्दैन भनेर हामीलाई शिक्षकले पढाएकै थिएनन ।

पूर्बाधार र शिक्षकको तलवमा मात्र राजाको चिन्ता हुन्थेन । विद्यार्थी के पढिरहेका छन् ? कसरी पढिरहेका छन् ? राजा ओमजंगले सधै चासो राख्थे । ओमजंग सरल थिए । सहज थिए । बझाङी जनता शिक्षित भएको हेर्न चाहन्थे । र जनताका समस्यालाई आफ्नै समस्या ठान्थे ।

बझाङी राजाका मेल्लेक, तामाखानी, चैनपुर, भोपुरमा दरवार थिए । चैनपुरको दरवारलाई हात्तीसार भनिन्थ्यो । जहाँ हाल जिल्ला प्रशासन कार्यालय छ । भोपुरमा केशरजंग बहादुरको दरवार थियो । राजा ओमजंग विद्यालयको अवस्था सुधारका लागि त्यही विद्यालयको एउटा कोठामा धेरै समय बसेको जोशी सुनाउछन् ।

उनी काठमाण्डौमा पढ्दै थिए । राजा ओमजंग मारिएको खवर सुने । त्यो खवरले उनी अत्यन्त दुःखी भए ।

त्यो सत्यवादी पाठशाला

भोपुरको सत्यवादी पाठशाला तिन तलाको थियो । पहिलो तलामा चार वठा कोठा । तीन वटा बरण्डा । दोस्रोमा पनि चार वटा कोठा । तीन बरण्डा । तीन वटा कोठामा विद्यार्थी सुत्थे । एउटा शिक्षक रामदत्त अवस्थी । सबैभन्दा माथिल्लो तलामा खाना  खान्थे ।

दिउसो माथिल्ला कक्षाका विद्यार्थीले तल्लो कक्षाका विद्यार्थीलाई पढाउथे । राति माथिल्लो कक्षाका विद्यार्थीलाई शिक्षकले पढाउथे । बिजुली थिएन । सल्लाको झरोको उज्यालोमा राति अवेरसम्म पढ्थे । बिहान त्यो झरोको असर देखिन्थ्यो । विद्यार्थीहरुको नाकबाट कालो धुवा आउथ्यो ।

शिक्षकको अभाव थियो । शुरुमा रामदत्त अवस्थीले एक्लै पढाए । विद्यार्थीहरुलाई बरण्डामा राखेर पढाउथे । र कहिल्यै चौरमा पढ्थे । ढुंगाको सिलेट र चुनको चकले विद्यार्थीहरु पढ्थे । हप्ता दिनमा एक पटक विद्यार्थीहरुले चौर सफा गर्थे ।

माथिल्लो कक्षामा विद्यार्थीको संख्या कम थियो । ८ कक्षामा ६ विद्यार्थी थिए । छात्र थिए । छात्रा थिएनन । तर पछि स्थानीयले छोरीलाई पढाउन थाले  । राजपरिवारका छोरीहरुसंग जनताका छोरीहरु पाठशाला आउन थाले । वि.स.२०१४ सालतिर पाठशालामा ७/८ जना छात्रा थिए । विद्यार्थीको संख्या ४० को हाराहारीमा । विद्यार्थीको संख्या बढेपछि शिक्षक रामदत्त अवस्थीले भारतबाट तीन जना शिक्षक थप ल्याए । एक जना उनका नातेदार थिए ।

कक्षा १० मा विज्ञान विषय थियो । तर पढाउने शिक्षक थिएन । शिक्षक नहुदा विज्ञानको सट्टा विथार्थीहरुले सामान्य ज्ञान विषय लिए । र एसएलसीमा त्यही विषयको परीक्षा दिए ।

सन १९५० मा टोनी हेगन बझाङ आएका थिए । हेगनले सत्यवादी पाठशाला समेत अवलोकन गरेका थिए । उनी बझाङ आउने पहिलो विदेशी थिए ।

साहुजीको छोराको पढ्ने सपना

उनका पिताजी साहुजी थिए । छोरा केही पढोस । अनि व्यापार सम्हालोस भन्ने चाहन्थे ।  तर उनी भने पढ्न चाहन्थे । उनको एउटै सपना थियो । पढ्ने । पढ्ने । मात्र पढ्ने ।

एसएलसीसम्म त ठिकै थियो । एसएलसी पास भएपछि उनले थप पढ्ने ईच्छा व्यक्त गरे । र त्यसका लागि उनको रोजाई थियो–नेपाल । त्यतिबेला काठमाण्डौंलाई नेपाल भनिन्थ्यो । पिताजी नेपाल पठाउन अनिच्छुक । उनले जिद्दी गरे । छोराको हठका अघि पिताजी गले । पिताजीले हुन्छ भने । खुशीले उनको खुट्टा भुईमा रहेनन । यद्दपि अन्तिमसम्म नेपालभन्दा नजिक भएकोले उनका पिताजीले छोरा नैनिताल पढोस भन्ने चाहेका थिए । उनका पिता व्यापारका सिलसिलामा बझाङबाट ब्रह्मदेव पुग्थे । टनकपुर पुग्थे । किनमेलका लागि ब्रह्मदेव पुग्दा छोरालाई भेट्न सजिलो हुने उनको भित्री मनशाय थियो ।

नेपालको भूगोल भित्र बझाङ त थियो । तर बझाङका लागि त चन्द्रमा नजिक, सूर्य नजिक, जसलाई छुन नपाए पनि हेर्न त पाईन्थ्यो । जसलाई लिएर कल्पना गर्न त पाईन्थ्यो, तर काठमाण्डौं त न हेर्न मिल्ने । न टेक्न मिल्ने । यस्तो लाग्थ्यो, बझाङका मान्छेका कुनै सपना थिएनन । जन्मिनु । मर्नु । बस यही प्रकृया चलिरहेको थियो । जीवनको यो प्रकृयामा पढ्ने, नेपाल जाने सपना कही पर्थेनन ।

सपना देख्नु पनि अपराध जस्तो । जिन्दगी नै श्यामश्वेत भएपछि रंगिन सपना कसले देख्ने ? जिन्दगी दुःखसुखको ईन्द्रणी हो । तर उनीहरुको दुःखसुखको ईन्द्रणी कहिल्यै रंगिन भएन ।

तुलसीराम भने अपवाद थिए । उनी सपनाको ईन्द्रेणी छुन चाहन्थे । उनले आफ्नो सपनाको ईन्द्रेणीमा आफैले रंग भरे । र तिनलाई आफैले रंगिन बनाए ।

उनको सपनाको उडान बझाङबाट काठमाण्डौं पुगेर पनि थामिएन । र उनी पुगे, सपनाको देश अमेरिका ।

काठमाण्डौंको संघर्ष

उनी पढाईमा अब्बल थिए । उनको ध्यान पढाईमा हुन्थ्यो । त्रिचन्द्रबाट आईएस्सी गरेपछि उनले जागीर पाए, आफैले पढेको कलेजमा । आईए पढ्दा उनी बझाङी राजाको नक्सालमा रहेको दरवारमा बस्थे । उनका अभिभावक थिए,हरी बहादुर थापा । पैसाको समस्या परे उनका पिताजीले भोपुरमा रहेको भारतीयहरुको चेकपोष्टमा दिन्थे । चेकपोष्टमा बुझाएको पैसा उनले काठमाण्डौंमा रहेको भारतीय दुतावासमा गएर पाउथे । त्यसरी उनी आईए पास भए ।

बीएको पढाईसंगै उनले त्रिचन्द्रमा जागीर शुरु गरे । ल्याव डेमोनस्टे«र । मासिक तलव दुई सय रुपैया । उनी ट्युसन पनि पढाउथे । उनको डेरा कमलपोखरीमा थियो । साघुरो कोठा  । एक खटिया र एक सानो स्टुल मात्र अट्ने । बेडमै बसेर पढ्ने । बेडमै बसेर गृहकार्य गर्ने । सुत्ने र पढ्ने त्यही एउटा बेड थियो । मासिक कोठा भाडा थियो, १० रुपैया । घरबेटीले घर भाडा बृद्धि गरे । १२ पु¥याए । उनले भने–मान्दैन । घरबेटी पछाडि हटे । भाडा पूर्ववत भयो ।

एमएम पढ्दा उनी काठमाण्डौंमा जमिसकेका थिए । काठमाण्डौंका रैथानेहरु उनका साथी भईसकेका थिए । मंगलसिद्धी मानन्धर, रत्न सम्शेर राणा, दमननाथ ढुंगानाहरु उनका सहपाठी थिए । पढ्ने क्रममा उनी झण्डै एक वर्ष ढुंगानाको घरमा  बसे । रत्न सम्शेर उनीसंगै छात्रबृति पाएर अमेरिका पुगे । अमेरिका बसाईका क्रममा राम्रो सम्बन्ध रहेका शरचन्द्र शाहले उनी छोरी र पत्नी सहित सन १९८७ मा काठमाण्डौं आउदा भव्य पार्टी दिएका थिए । जसमा बिभिन्न देशका राजदुत समेत सहभागी थिए ।

अमेरिकाको संघर्ष

उनले जिन्दगीमा धेरै हण्डर खाए । तर उनी कहिले आत्तिएनन ।  छात्रबृति पाएर अमेरिका पुगेपनि उनले नेपालीबाट दुःख पाए । शिक्षा मन्त्रालयले उनको नेपालमा आवश्यकता भएको भन्दै कलेजलाई पत्र पठायो, उनलाई नेपाल फिर्ता पठाउन । उनी त्रिचन्द्रको प्रयोगशालामा डेमोनस्टे«टर थिए । अमेरिका गएपनि उनले त्यो जागीर छोडिसकेका थिएन । शिक्षा मन्त्रालयको त्यो पत्रका कारण युनिभर्सिटीले उनलाई फिर्ता पठायो । उनी पढाई छोडेर काठमाण्डौं आउन बाध्य भए । किर्तिनिधि बिष्ट प्रधानमन्त्री थिए । जसका मातहतमा शिक्षा मन्त्रालय पनि थियो । उनले प्रधानमन्त्री बिष्टलाई भेटे । आफू पढिरहेको बेला बीचमै शिक्षा मन्त्रालयका कर्मचारीले दुःख दिने नियतले फिर्ता पठाउन छात्रबृति दिने ईष्ट वेष्ट सेन्टरलाई पत्र पठाएको गुनासो गरे ।

प्रधानमन्त्री बिष्टले तुलसीरामलाई दुःख दिने ती कर्मचारीलाई जागीरबाट झण्डै बर्खास्त गरेका थिए । उनले नै कारबाही नगर्न भने । बरु भिसामा आफ्नो समयावधी थप्न र अमेरिका फर्किन खर्च उपलब्ध गराई दिन प्रधानमन्त्रीसंग आग्रह गरे । प्रधानमन्त्री बिष्टले उनलाई पत्र मात्र दिएनन । अमेरिकाको आवातजावत भाडा पनि दिलाए ।

बुद्धिमान मान्छे दुश्मनले अवरोध गर्न हानेका ढुंगाहरु जम्मा गरेर सिढी बनाउछ । उनले पनि त्यही गरे । उनी निरन्तर अघि बढिरहे ।

नेपाली विद्यार्थीहरुका अभिभावक

उत्तर अमेरिकामा रहेको नेपालीहरुको पुरानो संस्था एशोसियसन अफ नेप्लिज ईन द अमेरिकाज (एएनए) जसको उनी ३० वर्षअघि कोषाध्यक्ष थिए । त्यो संस्थाको उद्देश्य नेपालको धर्म,संस्कृतिको जगेर्ना गर्ने थियो । नेपालीलाई सहयोग गर्ने थियो । उनको भने एउटै चिन्ता हुन्थ्यो, बझाङको शैक्षिक विकासमा कसरी सहयोग गर्न सकिन्छ ? उनले बझाङका विद्यार्थीहरुलाई छात्रबृति दिन शुरु गरे ।

३० वर्षदेखि देखि बझाङका विद्यार्थीहरुलाई छात्रबृति दिदै आएका उनले यो अबधिमा १५ जनालाई उच्च शिक्षामा सहयोग गरेका छन् । उनको सहयोगमा बझाङका डबल धामी डाक्टर भएका छन् । महेश बहादुर सिंह ईञ्जिनियर छन् । रमिता पुजारा उनकै छात्रबृतिले नर्स भईन । कृतिका सिंह पब्लिक हेल्थमा स्नातक गरिरहेकी छन् । सुरेश राणा उनकै सहयोगमा अमेरिकामा न्युक्लियर अंकोलोजी पढिरहेका छन् ।

उनी आफू मात्र पढेनन । उनले आफ्ना भाई बहिनीहरुलाई पनि पढाए । र आफ्ना नजिकका आफन्तका छोराछोरीलाई पढाउन अमेरिका लगे ।

त्यस्तै नेपालका ४० जनाभन्दा बढि विद्यार्थीलाई छात्रबृति दिएर अमेरिका पढाए । छात्रबृति पाएका अधिकांशले ग्राजुयट गरेका छन् ।

उनले विद्यालयहरुमा समेत अक्षयकोष स्थापना गरेका छन् । शान्तिमावि चौघान पाटालाई बुवा भानुभक्त जोशीका नाममा र बान्नीचौर उच्चमाविमा आमा महालक्ष्मी जोशीका नाममा अक्षयकोष स्थापनाका लागि १२÷१२ लाख रुपैया दिएका छन् । त्यस्तै सत्यवादी उच्च माविमा ठूलो बुवा देवीभक्त जोशीका नाममा  अक्षयकोष स्थापना गर्ने योजनामा छन् ।

आफ्नो कमाईबाट छात्रबृतिमा दुई करोड रुपैया सहयोग गरिसकेका उनले बिभिन्न कलेज तथा युनिभर्सिटिका तर्फबाट नेपाली विद्यार्थीहरुलाई १० करोडभन्दा बढिको छात्रबृति दिलाएका छन् । अमेरिकामा झण्डै ५ लाख नेपाली रहेको अनुमान छ । उनीभन्दा धेरै कमाउनेहरु पनि छन् । तर नेपाल र नेपालीलाई सहयोग गर्न हरदम तयार रहने अपवाद थोरै छन् । जसमध्ये तुलसीराम पनि हुन् ।

प्रा.डा.जोशीले शिक्षा क्षेत्रमा पुर्याएको योगदानको कदर गर्दै उनको सम्मानमा उनी र उनकी पत्नीको नामबाट अमेरिकाको वेष्ट भर्जिनिया राज्यको फेयरमण्ट राज्य विश्वविद्यालयमा अन्तर्राष्ट्रिय विद्यार्थी कार्यालयको नामाकरण गरिएको छ ।

वेष्ट भर्जिनिया राज्यको फेयरमण्ट राज्य विश्वविद्यालयले सोही विश्वविद्यालयमा प्रोफेसर डा.तुलसी जोशी र उनकी श्रीमती मर्लिनको नाममा ‘तुलसी एण्ड मर्लिन जोशी अफिस फर एडुकेशनल पाथवेज फर इन्टररनेशनल सेन्टर्स एण्ड स्टुडेन्टस्’ को नाम दिएको हो ।
डा. जोशीले झण्डै एक करोड रुपैया दान गरेपछि धननगढी उपमहानगरपालिका—४ उत्तरबेहडीस्थित राष्ट्रिय माध्यामिक विद्यालयको नाम तुलसीराम राष्ट्रिय माध्यामिक विद्यालय राखिएको छ ।

सामाजिक संस्थामा सक्रियता

प्रा.डा जोशीले अमेरिकामा थुप्रै संघसंस्थामा नेतृत्वदायी भूमिका निर्बाह गरे । नेशनल एड्भाईजरी काउन्सिल फर साउथ एसियन अफेयर्स वासिङटन डिसीको सदस्य रहेर काम गरे । फेयरमाउण्ट सिटीको योजना आयोगको सदस्य भएर काम   गरे ।

भारतमा सन २००१ मा उनी भारत भुकम्प पिडित राहत कोष फेयर मण्ट पश्चिम भर्जिनियाको अध्यक्ष भए ।

सन २००४ मा वेष्ट भर्जिनिया कमिसन अन द ईन्टरनेशनल कमिसनको सदस्य रहेर समेत काम गरे ।

उनले काउन्सिल फर जियोग्राफिक एजुकेशन पश्चिम भर्जिनियाका सदस्य, उपाध्यक्ष र अध्यक्ष र कार्यक्रम संयोजक भएर बिभिन्न समयमा काम गरे । एशोसियसन अफ अमेरिकन जियोग्राफर्स, नेशनल जियोग्राफर्स सोसाईटी वासिङटन डिसीका सदस्य उनी  नेपाल जियोग्राफिकल सोसाईटीका संस्थापक सदस्य पनि हुन् ।

छात्रबृति र सम्मान

उनी पढाईमा मेधावी थिए । एसएलसीमा आफ्नो व्याचकै उत्कृष्ट । आईए छात्रबृति पाएर त्रिचन्द्रमा पढे । त्यतिबेला भारतको पट्ना युनिभर्सिटि अन्तर्गत नेपालमा पढाइ हुन्थ्यो । उनको आईएको सर्टिफिकेट पट्ना युनिभर्सिटीकै नामबाट छ । स्नातक र स्नातकोत्तर पनि त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा छात्रबृतिमै पढे । उनको विषय थियो,भूगोल ।

ईष्ट वेष्ट सेन्टरबाट पूर्ण छात्रबृति पाएर अमेरिका पुगेका उनले पिट्सवर्ग युनिभर्सिटीबाट भूगोल विषयमा पिएचडी(विद्या वारिधी) गरे । पिएचडी गर्दै गर्दा उनले पिट्सबर्ग युनिभर्सिटीमा आंशिक समय काम गरे । पछि क्यालिफोर्निया युनिभर्सिटीमा र पिट्सबर्ग युनिभर्सिटीमा ईन्सट्रक्टर भएर काम गरे । एरिजोना स्टेट युनिभर्सिटी, न्यु फाउण्डल्याण्ड युनिभर्सिटि, सिपेन्सवर्ग स्टेट कलेजमा भिजिटिङ प्रोफेसर, ईन्सट्रक्टर र एसिसटेण्ट प्रोफेसरका रुपमा समेत काम गरे ।

सन १९७० मा  सेन्टर फर ईकोनोमिक डेभलोपमेण्ट एण्ड एडमिनिष्टे«सनको एक वर्षे फेलोसिपमा नेपाल बसे ।

उनले राजा महेन्द्रवाट सन १९६४ मा महेन्द्र विद्या भुषण पाए । एशोसियसन अफ नेप्लिज ईन द अमेरिकाज(एएनए) ले उनलाई संगठनका लागि उत्कृष्ट काम गरेको भन्दै सन १९९१, १९९३ र २००२ मा सम्मान ग¥यो ।

उनले अध्यापन गर्ने युनिभर्सिटि अफ फेयर मण्ट स्टेटले उत्कृष्ट उपलब्धी हात पार्न योगदान पु¥याएको भन्दै १९९५–९६ मा सम्मान ग¥यो । सोही युनिभर्सिटिले उनलाई सम्मान मात्र गरेन । उनको कदर गर्दै चाँदीले कुदिएको सम्मान पत्र युनिभर्सिटिमा राखेको छ ।

उनी सन २०१५ मा प्रेसिडेन्सियल भोलेन्टियर अवार्डबाट सम्मानित भए । नेपाल बाहिर बसेर नेपालको शिक्षा क्षेत्रमा योगदान पु¥याउने व्यक्तिलाई दिईने यो अवार्ड पूर्व प्रधानमन्त्री माधवकुमार नेपालले सिकागोमा आयोजित एक समारोहमा उनलाई प्रदान गरेका थिए ।

शिक्षा क्षेत्रमा पु¥याएको योगदान वाफत उनी पश्चिम भर्जिनियाका ३ वटा गभर्नरबाट सन २००२,२००७ र २०१२ मा सम्मानित भए । पश्चिम भर्जिनिया स्टेटबाट यति धेरै अवार्ड र सम्मान पाउने उनी पहिलो नेपाली हुन् ।

सन २०१५ मा उनलाई सिकागोमा द एशोसियसन अफ अमेरिकन जियोग्राफरले सम्मान ग¥यो । भूगोलवेत्ताहरुलाई प्रदान गरिने यो अवार्ड पाउने पश्चिम भर्जिनियाका उनी पहिलो व्यक्ति हुन् ।

साईरस आरभ्यांस अवार्ड फर ईन्टरनेशनल एजुकेशन २०१३ लाई पाँच हजार डलर सहितको पुरस्कार दिएको थियो । जुन शिक्षा क्षेत्रमा योगदान पु¥याउने व्यक्तिलाई राज्यले प्रदान गर्ने सम्मानित अवार्ड हो । त्यसबाहेक पनि उनी थुप्रै सम्मानबाट सम्मानित भएका छन् ।

जीवनको ठूलो हिस्सा फेयरमाउण्ट स्टेट युनिभर्सिटीमा अध्यापनमा विताए । भूगोल बिभागमा उनले सन १९७२ देखि प्राध्यापक २०१५ रुपमा काम गरे । जहाँ उनले १० हजारभन्दा बढि विद्यार्थीलाई पढाए ।

उनले भूगोल सम्बन्धि मात्र नभएर अन्य सामाजिक संस्थाका राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय कार्यक्रम र सेमिनारमा समेत कार्यपत्र प्रस्तुत गरे । थुप्रै कार्यक्रममा अतिथि वक्ता रहे ।

 

जोशीको बैबाहिक जीवन

उनी अमेरिकामा बस्थे । मन त नेपाली नै थियो । उनले नेपालीसंगै बिहे गर्ने अठोट गरेका थिए । सन १९७० मा फेलोशिप पाएर एक वर्षका लागि नेपाल आएका बेला उनले बिहा गर्न थुप्रै केटीहरु हेरे । अन्तिममा कसैसंग पनि बिहा हुन सकेन । अमेरिका फर्किनुभन्दा एक महिनाअघि उनले असनकी केटीसंग बिहा गरे । बिहापछि दुबै अमेरिका गए । एक वर्षपछि उनीहरुले छोरी जन्मिईन । छोरी जन्मेको केही समयपछि उनकी पत्नी छोरीसंगै काठमाण्डौं फर्किन । उनले अमेरिका फर्किनका लागि एक वर्ष अवधिको राउण्ड टिकट पठाएका थिए । छोरी बिरामी भएकोले उनले छोरीलाई अमेरिका फिर्ता पठाईदिईन । तर दुबैजनाबीच कुरा नमिल्दा उनीहरुको सम्बन्ध बिच्छेद भयो ।  त्यसको केही समयपछि उनले अमेरिकामै म्यारलिनसंग बिहा गरे । उनी स्कुल पढाउथिन । म्यारलिनबाट एक छोरी जन्मिईन । पहिलो पत्नीकी छोरीले पढाई पुरा गरेर । त्यहीको केटासंग बिहा गरिन । र म्यारलिनबाट जन्मिएकी छोरीको बिहा भईसकेको छ । पहिलो छोरीबाट उनका एक नाति र एक नातिनी छन् । दोस्रोबाट भने दुई नाती । म्यारलिन र तुलसीराम दुबै जनाले जागीरबाट अवकाश लिईसकेका छन् । जागीरबाट अवकाश लिएपनि आर्थिक अभाव र गरीवीका कारण पढ्न कठिनाई झेलिरहेका नेपाली विद्यार्थीहरुलाई पढाउने कार्यबाट भने उनीहरुले अवकाश लिएका छैनन ।

जन्मेको माटोको माया

पश्चिम भर्जिनियाको फेयरमाउण्टमा बस्दै आएका तुलसी राम जीवनको उत्तराद्र्धमा छन् । उनलाई अचेल तामाखानीको यादले सताउछ । बझाङको बिकटता उनको आँखामा घुमिरहन्छ । गरीवी,अभाव, अशिक्षा र पछौटेपनले उनलाई चिमोट्छ । ओहो, आफ्नो जन्मभूमिका लागि केही गर्न सकिएन ? बझाङका लागि केही गर्न पाए हुन्थ्यो, उनी घोत्लिन्छन । फनफनी घुमिरहन्छ, आँखामा त्यो सत्यवादी पाठशाला । नोष्टाल्जियाले सताउछ ।

जन्मिएको माटो बिकट हुन सक्छ । तर त्यो माटोसंग जोडिएका यादहरु मेटिदैन, मेटाएर । माटो र पसिनाका यादहरु त आगोका फिलिंगो जस्ता हुन्छन । जसले राप दिईरहन्छ, मन मस्तिष्कमा ।

पढ्ने सपना पुरा गर्न बझाङबाट काठमाण्डौं गए । र त्यहाँबाट अमेरिका त पुगे । उनले ५४ वर्ष नेपाल त छोडे । तर यहाँको यादहरुले उनलाई छोडेनन । उनी अमेरिकाको त्यो सुख सयलमा पनि बझाङ बाँचिरहे । बझाङ साचिरहे ।

उनी बिर्सेका छैनन, बान्नीकी चैतली । तामाखानीको सिरानमा मष्टाको माडु । मष्टाको माडु र पाटागाँउको बीचमा रहेको तोलेनी । उधुमसंग लाग्ने चैतली । डाडैभरी मान्छे । महिषासुरको बधसंग जोडिएको किम्वदन्ती । र त्यसैसंग जोडिएको बान्नीकी चैतली । ५० फिट लामो सल्लाको लिंगो(काकर) तोलेनीको एक किनारबाट घिसारेर अर्को किनारमा पु¥याएर खसाल्न चैतलीमा उर्लिने त्यो भीड । महिषासुरको छाती चिरेर मष्टाको माडुमा लिंगो(काकर) पु¥याउदा मनाईने उत्सव । मेला भर्न आउने राता मान्छेहरु । र ती मान्छेलाई लक्षित गरी थापिएका पसलहरु । अझै पनि उनका आँखामा चैतलीको झल्झली बाँकी छ । अझै ताजै छ, उनका आँखामा, चैतली

उनी अमेरिका गएपछि काठमाण्डौं पटक पटक आए । तर बझाङ उनी एक पटक मात्र पुगे । उनी काठमाण्डौंमा पढ्दै गर्दा आमाको मृत्यु भयो । अमेरिकामा छदा उनका पिताजीको । अन्तिम पटक उनी २००८ मा नेपाल आएका थिए । उनको धोको त,एक पटक बझाङ जाने छ । तर शारीरीक अस्वस्थताका कारण जान सकिदैन कि ? उनको संशय छ । बझाङ जान नसकेपनि सुदूरपश्चिम टेक्ने उनको ईच्छा छ,भन्छन्, धनगढी त पक्कै आउछु ।

फुलेका केश । बृद्ध काया । शरीरसंगै शिथिल हुदै गएको उत्साह । तर त्यसका बीच यादहरु अझै तन्दुरुस्त छन् । सपनाको उडान भर्दै अमेरिका हानिएको ५४ वर्षपछि मुटुभरी जन्मस्थलको माया उर्लिएको छ, बाउली गाड झै । कति हो कति ।  फर्किन मिल्ने भए उनी फर्किन्थे, त्यही तामाखानीमा । जसको सुगन्ध अझै मेटिएको छैन । मागेर मिल्ने भए उनी त्यो बाल्यकालमा फर्किन्थे । र भन्थे, बुवा म कही जादैन । म पनि साहुजी बन्छु बुवा । तपाईजस्तै साहुजी ।

मलाई माफ गर्नुहोस बुवा । म तपाईले नचाहेरै काठमाण्डौं पुगे । अमेरिका भासिए । तपाईको आशिषले मेरा सबै सपना त पुरा भए । तर मेरा सपना पुरा हुदा खुशी साट्न न साथमा तपाई हुनुहुन्छ । न त त्यो तामाखानी ।

ती पाखा, पखेरा बिर्सेका छैनन, बिर्सेका छैनन, त्यो सत्यवादी पाठशालाको धुलो । जहाँ उनले बाल्यकालका महत्वपूर्ण दिनहरु पढेर बिताए । अलिकति भएपनि आफू जन्मेको भूमिका लागि केही गर्न पाए हुन्थ्यो, जीवनको उत्तराद्र्धमा पनि उनको यो धोको उस्तै छ । र त उनी भन्छन्, जननी जन्म भूमिश्च स्वर्गादपि गरियसी ।

नेप्सेको ओरालो यात्रा कायमै, ५७ अङ्कले घट्दा ७ अर्बको कारोबार

Posted on by The Everest Post

काठमाडौं,३१ भदौ ।
नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) ५७ अङ्कले घटेर २५ सयको विन्दुमा झरेको छ ।

साताको दोस्रो कारोबार दिन नेप्से परिसूचक ५७.०३ अङ्कले घटेर २५८०.७६ को विन्दुमा अडिएको हो ।

यस दिन बजारमा १ करोड ७० लाख ६१ हजार ८०७ कित्ता सेयरको खरिदबिक्री हुँदा ७ अर्ब ३६ करोड १९ लाख ८८ हजार रुपैयाँको कारोबार भएको छ । अघिल्लो कारोबारका दिन आइतबार मात्रै परिसूचक ५०.७३ अङ्कले घटेर २६३७.७९ को विन्दुमा अडिएको थियो ।

आइतबार बजारमा २ करोड ४८ लाख ४६ हजार ७८२ कित्ता सेयरको खरिदबिक्री हुँदा १० अर्ब ३३ करोड ९२ लाख रुपैयाँ बढीको कारोबार भएको थियो । ​​

उपसमूहतर्फ रहेका १३ वटै समूह घटेका राताम्मे भएका छन् । सबै समूहहरू घटेका छन् ।

आज आत्मनिर्भर लघुवित्त वित्तीय संस्थाका लगानीकर्ताहरूले सर्वाधिक नाफा कमाएका छन् । आज यस कम्पनीको मूल्य १० प्रतिशतले बढेको छ ।

रवि लामिछानेलाई कारवाही गर्न संसदीय समितिको सिफारिस

Posted on by The Everest Post

काठमाडौं, ३१ भदौ ।
सहकारी ठगी बारे संसदीय छानबिन विशेष समितिले सूर्यदर्शन सहितका पाँच वटा सहकारीको ६५ करोड रुपैयाँ गोर्खा मिडियामा अपचालन भएको निष्कर्ष निकालेको छ ।

समितिले संसदमा पेश गरेको प्रतिवेदनमा गोर्खा मिडियाका तत्कालीन प्रबन्ध निर्देशक रवि लामिछानेसहित चार जनालाई प्रलचित कानुन बमोजिम कारबाही गर्न सिफारिस समेत गरेको छ ।

समितिले भनेको छ, ‘कुनै पनि कम्पनीको आफ्नै उद्देश्य र मर्म हुन्छ । कम्पनीका सञ्चालक वा शेयर होल्डरहरू त्यस्तो संस्थामा मुख्य जिम्मेवार हुन्छन् । शेयर सदस्य, सञ्चालक सदस्य र प्रबन्ध निर्देशकको भूमिका र जिम्मेवारीमा रहेका पात्रहरूले कम्पनीमा प्राप्त हुने रकमप्रति जिम्मेवारी र दायित्वबोध नगर्न मिल्दैन । खातावाल हस्ताक्षरकर्ताहरू जसले खाता सञ्चालन अर्थात् वित्त परिचालनमा सहभागी हुन्छन्, त्यसवापत दायित्व ग्रहण ग्रहण गर्नु पर्दछ । सहकारी संस्थामा रहेको बचतकर्ताको रकम अनियमित तवरबाट गोरखा मिडया नेटवर्क प्रालि।को खातामा आइसकेपछि उक्त रकम खर्च गर्ने, गराउने प्रक्रियामा संलग्न रहेको देखिन आएबाट निज सञ्चालकहरू अध्यक्ष गितेन्द्रबाबु राई र सदस्य कुमार रम्तेल तथा तत्कालीन प्रबन्ध निर्देशक रवि लामिछाने र सञ्चालक छविलाल जोशी कम्पनीमा साझेदारका रूपमा बहाल रहेको अवधिमा सहकारीबाट कम्पनीमा आएको रकमको हकमा जिम्मेवार रहेको हुँदा प्रचलित कानून बमोजिम कारबाहीका लागि नेपाल सरकारलाई सिफारिस गर्ने ।’

खोज्नुहोस